مقاله حاضر، مقدمه‌ای بر کتاب ارزشمند “تلنگرهای رفتاری بر مدیریت منابع آب شهری” ترجمه و تلخیص دکتر سید حسین سجادی‌فر، مسعود خشائی، مهدی عنایت‌فر و محمد داودآبادی است . این کتاب به نقش مهم اقتصاد رفتاری در فهم رفتار عرضه و تقاضای منابع آب تاکید دارد.

نتایج این کتاب که مربوط به مطالعه موردی در شهر کیپ‌تاون در آفریقای جنوبی است، بیان‌گر کارآمدی مولفه‌های اقتصاد رفتاری در مدیریت تقاضای آب است. به‌طبع نتایج این پژوهش در کشور ما که با مشکل جدی منابع آب در حال حاضر و آینده پیش‌رو مواجه است بسیار کارا خواهد بود؛

هم‌چنین راهنمایی بسیط برای مدیریت و دست‌اندکاران صنعت آب و فاضلاب کشور در راستای استفاده از مولفه‌های اقتصاد رفتاری در مدیریت تقاضای آب است.
در پایان این مقاله نیز لینک دانلود کتاب به‌منظور بهره‌بردای خوانندگان عزیز بارگذاری شده است.

تلنگرهای رفتاری در مدیریت تقاضای آب شهری

علم اقتصاد، ریشه در خواسته‌ها و نیازهای متنوع جوامع بشری درمقابل محدودیت منابع تولید دارد. هر چند سابقه تاریخی این علم در قیاس با سایر علوم اندک است (حدود 200 سال)، اما رشد و توسعه این دانش نوین، نظر به شرایط محیطی حاکم بر جوامع بشری، بسیار سریع بوده است. از رویکردهای نوین این علم، الگوهای اقتصاد رفتاری است که ظرفیـت تحلیلی دانش اقتصاد را افزایش داده، زیرا شکل‌گیری اقتصاد رفتاری، در واقع نـوعی تحـول معرفـت‌شناختی و روش‌شناختی در ادبیات اقتصادی است. اقتصاد رفتاری با کمـک دانش روان‌شناسی و دیگر علوم شناختی تلاش دارد، رفتارهای واقعی کارگزاران اقتصادی را توضیح دهد.

اقتصاد رفتاری و مدیریت منابع آب

در واقع، از مهمترین مباحث نظریه‌پردازی ادبیات اقتصادی، انسان اقتصادی و ویژگی‌های رفتاری است و علم اقتصاد، مانند علوم انسانی، برای مدل‌سازی، پیشبینی، سیاستگذاری و کارکردهای خود مستلزم شناختی مناسب از انسان (محور تصمیم‌گیری‌های اقتصادی) است.

اقتصـاد رفتـاری مبتنـی بـر ایـن ایـده اسـت کـه افـزایش شـواهد روان‌شـناختی واقـع‌گرایانـه در تحلیـل‌هـای اقتصـادی، توانـایی علـم اقتصـاد را در تحلیـل و پـیشبینـی واقعیت‌های زندگی انسان بهبود و به این حوزه سیاسـت‌هـای بهتری را پیشنهاد می‌دهد. از رویکردهای نوین ادبیات اقتصاد رفتاری، کاربرد اخلاقی آن در صنعت آب و فاضلاب در راستای مدیریت مصرف آب نظر به محدودیت منابع آبی و… است.

مدیریت مصرف آب

مدیریت مصرف آب، شاخه‌ای از مدیریت منابع آب است و می‌تواند در مجموعه‌ای بسیط، فعالیت‌های موثری را در راستای الگوی مصرف آب و بهینه‌سازی آن معمول دارد که در نهایت سبب کاهش نیاز به آب نیز خواهد شد. بنابراین، از مهمترین هدف‌های مدیریت مصرف، بهینه‌سازی مصرف آب و کاهش هزینه‌های مورد نیاز برای تامین و توزیع آب است. آن چه در تعیین الگوی مصرف آب شرب و بهینه‌سازی مورد توجه است، شناسایی متغیرهای اصلی موثر بر میزان مصرف آب است که در این زمینه، شیوه‌های ابزاری – رفتاری پیشنهاد خواهد شد.

به طور قطع این راهکارها بر پایه مشخصه‌های منطقه‌ا‌ی متفاوت است و متاثر از شرایط اقلیمی، وضعیت اقتصادی، فرهنگ و تابع تقاضا (مصرف) آب شرب از متغیرهای نظیر سطح قیمت، درآمد سرانه، تعداد روزهای گرم سال، مشخصه‌های هیدرولیکی و بهداشتی، شبکه‌های تامین و توزیع آب و… خواهد بود.

دسترسی محدود به آب | رقابت در خاورمیانه

از سویی، سطح دسترسی به آب و رقابت برای منابع محدود آن، از مهمترین حوزه‌های چالش‌برانگیز هزاره سوم خواهد بود، به ویژه در منطقه‌ خشک خاورمیانه، رشد جمعیت، تغییرات اقلیمی ‌و کاهش شدید سرانه منابع آب در دسترس، که در صورت عدم مدیریت صحیح، زمینه‌ساز چالش‌های بین‌المللی جدی شده و صلح، ثبات و توسعه پایدار منطقه را با آسیبهای جدیدی مواجه خواهد ساخت.

فعالیت‌های انسان و آسیب‌های وارده به محیط زیست خصوصا گرم شدن تدریجی زمین و تغییرات اقلیمی، تامین منابع آبی در آینده جهان را با مشکل مواجه کرده است. برای مطالعه بیشتر در این زمینه می‌توانید مقالات زیر را مطالعه کنید:

ارتباط متقابل منابع آب و تغییر اقلیم | حسین سجادی فر – پژوهشگر اقتصاد آب و محیط زیست

هشدار یونیسف: کم‌آبی و خشکسالی به مرحله خطرناک رسیده است

بارش بیشتر، دسترسی به آب کمتر

دورنمای اقتصاد پیشرو در مسائل آب و محیط زیست

---

همگام با توسعه اجتماعی و اقتصادی، نیاز به آب در حال حاضر، رشدی فزآینده ای داشته و عدم امکان جایگزینی آب از منظر اقتصادی، سبب جلب توجه دولت‌مردان به مدیریت تقاضا آب برای استفاده بهینه از این کالای راهبردی و صرف مبالغ هنگفت در مسیر توسعه دانش، آگاهی و فن‌آوری‌های نوین آن شده است.

لزوم مدیریت مصرف آب در ایران

کشور ایران به دلیل کمبود ریزشهای جوی و نامناسب بودن پراکنش زمانی و مکانی، در زمره کشورهای نیمه خشک و خشک جهان است. رشد روز افزون جمعیت، کاهش سرانه منابع آب تجدید شونده، گسترش شهرنشینی و ارتقای سطح بهداشت عمومی، توسعه بخش‌های کشاورزی و صنعت، پدیدههای اکوسیستمی و… سبب شده تا مدیریت بخش آب کشور، توجه ویژهای به کنترل مصرف آب و استفاده بهینه از آن داشته باشد.

اقتصاد رفتاری و مدیریت منابع آب | تحلیل فهم بازارها

برای مقابله با چالش‌های محدودیت منابع آب در مسیر توسعه اقتصادی و اجتماعی، مدیریت ترکیبی آب (آب، کالایی اقتصادی و مدیریت مصرف آب) تولید و مصرف آب در سطوح منطقه‌ای، ملی، بین‌المللی مطرح و توسعه یافته است. هم‌چنین حفاظت جامع منابع آب (مدیریت عرضه و تقاضای آب) به عنوان مجموعه شیوه‌های موثر بر بهره‌برداری و استفاده بهینه آب به‌ویژه در حوزه‌های شهری مورد توجه قرار گرفته است.

در این بین، اقتصاد رفتاری، شیوهای علمی در فضای روان‌شناسی، مولفه‌های مرتبط با احساسات و اخلاقیات انسانی را در تحلیل فهم بازارها، عوامل اقتصادی، الگوی مصرف و… به کار می‌گیرد، که موضوع اصلی نوشتار پیش روی است. نظر به این که، واحد تحلیل در این دانش نوین، فرد و رفتار اخلاقی است،

لذا تعامل بین علم اقتصاد و روان‌شناسی در ادبیات اقتصادی، تحت عنوان “اقتصاد رفتاری” رشد یافته و این پدیده نوین اقتصادی، به تمام تصمیم‌های انسان در خصوص مدیریت بهینه منابع محدود می‌پردازد.

اقتصاد رفتاری علمی نوین در مدیریت رفتار عرضه و تقاضا

این نوشتار ماحصل برگردان و تلخیص گزارشی مبسوط در خصوص شناسایی و نقش راهبردهای اقتصاد رفتاری در مدیریت مصرف آب شهر کیپتاون آفریقای جنوبی (2012) است که در راستای مقابله با چالش‌های ناشی از محدودیت منابع آب در مسیر توسعه اقتصادی و اجتماعی این شهر انجام شده است. پژوهش پیشروی، نخستین پژوهش در راستای تاثیر افزایش نقش برجستگی (اهمیت) و هنجارهای اجتماعی در مدیریت تقاضای آب در کشورهای در حال توسعه است. نتایج پژوهش، نشان از کارآمدی مولفه‌های اقتصاد رفتاری در راستای مدیریت تقاضای آب دارد و راهنمایی بسیط برای مدیریت و دست‌اندکاران صنعت آب و فاضلاب کشور در راستای استفاده از مولفه‌های اقتصاد رفتاری در مدیریت تقاضای آب است.

مشاهده کتاب ارزشمند “تلنگرهای رفتاری در مدیریت تقاضای آب شهری” :

[pdf-embedder url=”https://ecoviews.ir/wp-content/uploads/2020/04/newbook1.pdf” title=”تلنگرهای رفتارهای راهبردی در مدیریت تقاضای آب شهری”]

مترجمین : دکتر سیدحسین سجادی فر، مسعود خشائی ، مهدی عنایت فر و محمد داودآبادی