سفته بازی به زبان ساده
مرتضی زارع | کارشناس اقتصادی
سفته‌بازی به زبان ساده کسب درآمد از تغییرات قیمت در هر بازاری است، با درنظرگرفتن این موضوع که ریسک معامله بالا است. در هر بازاری که نوسانات قیمت وجود دارد، همه روزه قیمت‌ها بالا و پایین می‌شود، می‌توان کسب درآمد کرد. موضوع ساده است شما دارایی مالی را در قیمتی می‌خرید و وقتی قیمت آن بالا رفت آن‌را می‌فروشید.
تعریف سفته بازی
در دنیای امور مالی، سفته‌بازی یا معاملات سفته‌بازی به عمل انجام یک تراکنش مالی اطلاق می‌شود که دارای ریسک قابل‌توجه از دست دادن ارزش است، اما انتظار یک سود چشمگیر یا ارزش کلان را نیز در بر دارد.
سفته‌بازی در زبان انگلیسی به حدس و گمان ترجمه می شود، حدس این‌که سود زیادی نصیب فرد می شود بر احتمال ضرر غلبه می‌کند و تقاضای سفته‌بازی را در ذهن او شکل می‌دهد.
سفته‌بازی شامل معامله یک ابزار مالی با ریسک بالا و انتظار بازده قابل توجه است. انگیزه استفاده حداکثری از نوسانات بازار است.
سفته‌بازی در اقتصادهایی که نوسانات قیمت در آن‌ها بسیار شدید است مثل اقتصاد ایران، جذابیت زیادی برای کسانی دارد که می‌خواهند از سرمایه خود کسب درآمد کنند. سفته‌بازان اقدام به خرید دارایی‌هایی می‌کنند که ریسک کاهش قیمت را دارند اما اگر قیمت آن‌ها بالا رود نیز عایدی زیادی نصیب فرد می‌کند. مثلا فرد مقدار زیادی دلار می‌خرد با این‌که خبرهایی از کاهش قیمت آن مطرح است اما سفته‌باز ضمن بررسی شرایط بازار حدس می‌زند که قیمت بالاتر خواهد رفت به جای این که پایین بیاید! کار او ریسک دارد اما حدs و گمان او به او می‌گوید که اگر قیمت‌ها بالا رود سود کلانی نصیبش می‌شود . به زبان خودمانی بگوییم سفته‌بازان افراد پر دل و جرات و اهل ریسکی هستند.
سفته باز چه کسی است؟
هر کسی که اقدام به خرید کالا، ارز، ارزدیجیتال، سهام یا هر چیز قابل خرید و فروشی کند با این قصد که از نوسانات قیمت آن کسب درآمد کند سفته‌باز است. سفته‌بازی یک رفتار سوداگرانه یا مبتنی بر خیال خوش است، فرد با ریسک بالا اقدام به خرید مواردی می‌کند که 2 حالت برای آن‌ها ممکن است: یا ارزش خود را به مقدار قابل توجهی از دست می‌دهند یا ارزش آن‌ها به میزان چشمگیری افزایش می‌یابد.
سفته‌بازان افرادی پویا هستند، اگر شما ارز دیجیتالی می‌خرید و چند ماه صبر می کنید تا قیمت آن به حد دالخواهتان بالا رود شما سفته‌باز نیستید، سفته‌بازان اکثرا معامله‌گران روزانه هستند و از نوسانات هر بازاری در طول روز یا حداقل فواصل زمانی کوتاه کسب درآمد می‌کنند . سفته‌بازان ضرر هم می‌کنند اما تغییر چندانی در رفتار آن‌ها مشاهده نمی شود زیرا معاملات بعدی ممکن است سود چندبرابری به آن‌ها دهد. این رفتار برچسبی نیست که بتوان به هر کسی نسبت داد زیاد نیازمند روحیه معامله‌گری و ریسک‌پذیری بالا است.
در امور مالی، سفته بازی خرید یک دارایی (کالا یا مستغلات) با این امید است که به زودی ارزش بیشتری پیدا کند. همچنین می تواند به فروش های کوتاه اشاره کند که در آن سفته باز امیدوار به کاهش ارزش است.
سفته بازان در چه بازارهای فعالیت می‌کنند؟
بیایید مسئله را ساده کنیم هر بازاری از خرید و فروش پراید، خانه، لوازم خانگی تا ارز دیجیتال و سهام می‌تواند پذیرای تقاضای سفته‌بازی باشد. به‌طور معول تقاضای سفته‌بازی در بازارهای بورس و اوراق‌بهادار که نوسانات مکرر قیمت در ان‌ها وجود دارد رایج است اما امروزه بازارهایی مثل ارز دیجیتال، ارزهای بین‌المللی نیز تقاضای سفته‌بازی زیادی را در خود جای دادند. بازارهای ارزی مثل “فارکس” که در آن‌ها اهرم‌ها با ضرائب فزاینده می‌تواند ارزش درآمد را چند برابر کند، جذابیت زیادی برای سفته‌بازان دارد.
سفته بازی (همچنین به عنوان معاملات سوداگرانه شناخته می شود) یک اصطلاح مالی است که به خرید یک دارایی (کالا، کالا یا مستغلات) اشاره دارد که ریسک قابل توجهی از دست دادن ارزش را دارد اما همچنین امید به دست آوردن ارزش در آینده نزدیک را حفظ می کند.
سفته بازی در اقتصاد ایران
وقتی اقتصاد نتواند قیمت‌ها را کنترل کند قدرت برنامه‌ریزی را از بین می برد . فقدان برنامه‌ریزی یعنی جولان حدس و گمان در بازارهای مختلف. وقتی حدس و گمان در مورد قیمت‌ها رواج پیدا کند یعنی تقاضای سفته‌بازی از پتانسیل بالایی برخوردار است.
خرید و فروش خودرو، خرید و فروش ارز، خرید و فروش طلا، معامله در بازارهای ارز دیجیتال از گزینه‌های جذاب در اقتصاد ایران است. گاه سود سرمایه در بازار ارز از حقوق چندساله یک کارمند فزونی می گیرد و این‌ها سیگنال‌‌هایی هستند که افراد را ترغیب به حضور در بازارها و رفتارهای سفته‌بازی می‌کنند.
سفته بازی در بورس
سهامی که در بازار سهام دارای ریسک بالایی هستند به سهام سفته بازی معروف هستند. سهام سفته‌بازی یا سوداگرانه بازده بالقوه بالاتری در مقایسه با ریسک بالای مرتبط با خود دارند. برخی از سفته بازان بازار سهام معامله گران روزانه هستند که به دنبال کسب سود از نوسانات روزانه قیمت سهام در روز معاملاتی هستند.
سفته بازی در بازار ارز
بازار مبادلات ارز خارجی ( مثل فارکس) در بین سفته بازان محبوب است زیرا نوسانات ثابتی در نرخ مبادله بین ارزها وجود دارد، هم به صورت روزانه و هم در بلندمدت. بازار ارز همچنین به دلیل وجود جفت ارزهای مختلف که برای معامله در دسترس هستند، فرصت‌های معاملاتی مکرری را فراهم می‌کند.
به عنوان مثال، نرخ تبدیل دلار آمریکا را می توان نسبت به بیش از ده ها ارز دیگر در سراسر جهان معامله کرد. از جمله رایج ترین جفت ارزهای معامله شده عبارتند از یورو در برابر دلار، پوند انگلیس در برابر دلار و دلار در برابر ین ژاپن.
معاملات فارکس همچنین به دلیل مقدار بالای اهرم موجود در بین سفته بازان محبوب است، که باعث می شود معامله‌گران با استفاده از مقدار کمی از سرمایه تجاری، سود قابل توجهی کسب کنند (اهرم‌ها ضرائبی هستند که سودها را چند برابر می‌کنند)
سفته بازی در بازار کالا
در بازارهای کالا، سفته بازی برای کنترل نوسانات قیمت کالاها مهم است، زیرا بدون سفته‌بازان، تعداد بسیار محدودی از شرکت‌کنندگان در بازار وجود خواهند داشت. کالاها بسیار کمتر از سهام معامله می‌شوند. سفته‌بازان ریسک مازاد بازار را با خود جذب می‌کنند و تقاضای مورد نیاز همچنین نقدینگی را به بازار تزریق می‌کنند. ممکن است بدون حضور سفته‌بازان، تمایل سرمایه‌گذاران واقعی برای خرید کالاها نیز کاهش یابد. سفته‌بازان قدرت ریسک کلی در بازار را افزایش می‌دهند.
سفته‌بازان به طور قابل‌توجهی نقدینگی بیشتری به بازارهای کالا می‌افزایند و از این طریق به تسهیل تجارت در بین تمام فعالان بازار کمک می‌کنند. سفته‌بازی در معاملات آتی کالا نیز رایج است، در این بازارها مانند معاملات فارکس، معاملات کالا مقادیر بالایی از اهرم را به معامله‌گران ارائه می‌دهد.
معایب یا مضرات سفته بازی در اقتصاد
در کل بیشتر از مزایای سفته‌بازی گفته می شود تا معایب آن، زیرا حضور سفته‌بازار جریان ورودی سرمایه به اقتصاد را افزایش و درجه ریسک‌گریزی را کاهش می‌دهد. همچنین تجارت را تسهیل می‌کند و عرضه و تقاضا را کالیبره می‌کند.
اما گسترش حدس و گمان و انتظارات غیرمنطقی می‌تواند به بدنه اقتصاد نیز ضربه وارد کند.
1- قیمت های غیر منطقی
سفته‌بازی گاهی اوقات می‌تواند قیمت‌ها را فراتر از سطوح معقول، به سمت ارزش‌گذاری‌های بسیار بالا یا پایین سوق دهد. یعنی جایی که قیمت‌ها ارزش واقعی یک دارای را نشان نمی‌دهند یا بسیار بالاترند یا بسیار پایین‌تر. سفته‌بازی جوی در بازار به‌وجود می‌اورد که اقبال عمومی قیمتی را می‌پذیرد که خلاف ارزش واقعی کالا یا دارایی مالی است.
به عنوان مثال، برخی از اقتصاددانان و تحلیل‌گران بازار استدلال کرده‌اند که قیمت‌های بسیار بالای نفت در اوایل قرن بیست و یکم – حدود 100 دلار در هر بشکه – بیشتر به دلیل گمانه‌زنی‌های گسترده بود تا شرایط عرضه و تقاضای واقعی در بازار.
2- حباب های اقتصادی
یکی از معایب مربوط به قیمت‌های غیر معقول این است که سفته‌بازی‌های بی‌سابقه اغلب با حباب‌های اقتصادی مرتبط است که به دلیل افزایش غیرواقعی بالا قیمت‌ها شکل می‌گیرد. حباب سفته‌بازی ناشی از تقاضای سفته‌بازان است که در ابتدا قیمت‌ها را افزایش می‌دهد، سپس سفته‌بازان بیشتری وارد بازار می‌شوند و قیمت‌ها را بالا و بالاتر می‌برد.
این چرخه تکرار می شود – افزایش قیمت ها در نتیجه افزایش تقاضا از سوی دلالان، و به دنبال آن خریداران جدید جذب شده توسط افزایش سریع قیمت‌ها باعث افزایش بیشتر تقاضا می‌شود و بازار را به سمت قیمت‌های بالاتر سوق می دهد – تا زمانی که حباب ترکیده و قیمت ها به طور چشمگیری کاهش یابد.