با ریخته شدن خون سردار سرافراز قاسم سلیمانی، «انتقام گیری» تبدیل به یک خواست جمعی شده است.
مفهوم انتقام فردی و انتقام اجتماعی
اما فراموش نکنیم، انتقام نه یک مفهوم والای دینی و معنوی و نه یک اصطلاح اخلاقی است. انتقام دو کارکرد دارد. در حوزه فردی، انتقام نوعی شفای خاطر با کارکرد روانشناختی برای شخصی است که مورد ظلم واقع شده است. در حوزه اجتماعی نیز انتقام، نوعی پاسخ برای ایجاد موازنه قدرت است.
انتقام فردی
انتقام در حوزه فردی یک انتخاب شخصی است و فرد می تواند انتقام بگیرد، حتی اگر این انتقام جویی، منفعتی برای شخص نداشته باشد و یا حتی ضرر داشته باشد ولی شخص را از نظر روحی ارضاء کند. انتقام فردی، می تواند صرفا یک واکنش هیجانی بدون محاسبه ضررها و منفعت های آن باشد.
انتقام اجتماعی
اما انتقام در حوزه اجتماعی و بین الملل، نمی تواند صرفا کارکرد فروکش کردن هیجان و شفای خاطر داشته باشد. انتقام در حوزه بین الملل، باید در چارچوب منافع ملی و برای ایجاد موازنه قدرت باشد.
گاهی به دلیل هیجانی شدن جامعه، اصطلاح «انتقام» صرفا کارکرد هیجانی پیدا می کند و این یک خطای معرفت شناختی و روانشناختی است که باید از آن پرهیز شود.
در حوادث پس از عاشورا، عموم مسلمانان و خصوصا گروه های شیعه که خبر شهادت امام حسین را شنیدند، بسیار ملتهب و آماده انتقام گیری شدند. امام سجاد به عنوان حجت باقیمانده از عاشورا، با رفتار معقول خود، این هیجانات را مدیریت کرد و عقلانیت بخشید و با آن که شخصا حق انتقام گیری شخصی را داشت، از آن صرف نظر نمود و منافع دراز مدت جامعه را فدای هیجانات و شفای خاطر فردی ننمود.
امروز هم اگر در پس ترور ناجوانمردانه سردار سلیمانی عزیز، عواطف جامعه به شدت جریحه دار شده است، باید مراقب بود که «انتقام» تبدیل به یک واکنش هیجانی نشود، بلکه اگر سخن از «انتقام» به میان می آید، منظور رفتاری حساب شده در پاسخ به یک شرارت بین المللی در جهت منافع دراز مدت و کوتاه مدت ملی باشد. با درود به روان پاک شهید سرافراز، قاسم سلیمانی که تمام عمر خود را صرف منافع ملی ایران نمود.
نویسنده : مهدی نساجی دکترای فلسفه و پژوهشگر علم و دین