اقتصاد چرخشی را چگونه اندازه‌گیری می‌کنند؟
برداشتی از مصاحبه با متیو فریزر (رئیس تحقیق و توسعه) سازمان اقتصاد چرخشی (CE) در هلند
اقدامات جهانی در مورد اقتصاد چرخشی در دهه گذشته دائما و با سرعت فزاینده در حال رشد بوده است ؛
این مفهوم اکنون در بسیاری از کشورها به عنوان یک مؤلفه کلیدی در رسیدگی به مسائلی مانند زباله، آلودگی، کاهش نیاز به منابع و تغییرات آب و هوایی معرفی شده است.
در حال حاضر بخشی از گفتگو در سطوح اقتصاد کلان، همچنین در میان بسیاری از مصرف‌کنندگان – حول این موضوع است،با این حال، از شکاف‌های مهم در این مباحث، این موضوع است:
- چه کسی واقعاً پیشتاز است؟
- چگونه می‌توانیم پیشرفت را بسنجیم؟
- پیشرفت در کدام حوزه‌ها و در چه نقاطی از تولید یا مصرف اتفاق می‌افتد؟
کشورهایی که در آینده پیشرو در اقتصاد هستند
غول‌های اقتصادی در آینده، کشورهایی هستند که دانش و فن‌آوری تولید محصولات در سطح بالا و بدون وابستگی به منابع انرژی تجدیدناپذیر را دارند.
در این میان اقتصاد چرخشی محوری است که اگر وارد موتور تولید کشوری شود به طرز شگرفی موجب کاهش هزینه‌های اقتصادی و تسریع سرعت تولید می‌شود.
هر چه این مولد قدرتمندتر شود نیاز کشورها به منابع انرژی فسیلی کم‌تر و کم‌تر شده و اقتصاد مقتدرتر می‌شود
چیزی به زباله تبدیل نمی‌شود و چرخه‌های دایره‌ای هر یک زنجیره تامین بخشی از اقتصاد را پشتیبانی می‌کنند. بنابراین زنجیره‌های تامین منسجم و در مقابل شوک‌های خارجی نفوذناپذیر می‌شوند
به‌طور خاص شوک‌هایی از جنس، قیمت و مقدار انرژی
در این میان از مسائل مهم رویه اندازه‌گیری، سطح چرخشی بودن اقتصاد است. شاخص کدام است؟ کشورها چگونه بدانند در جغرافیای اقتصاد چرخشی در کجا قرار دارند، چقدر با دیگران فاصله دارند و چگونه باید پیشرفت خود را نسبت به گذشته و دیگران ارزیابی کنند؟
از جمله مراکز مهم که مباحث مربوط به اقتصاد چرخشی را به صورت مستمر رصد می‌کند و تاثیر مهمی بر روند توسعه آن در جهان دارد سازمان Circle Economy در کشور هلند است.
هدف آن مشاوره و ارائه راهبرد به کسب و کارها، شهرها و کشورها با راه‌حل‌های عملی و است تا بتوانند اقتصاد چرخشی را به مرحله اجرا درآورند.
چالش اندازه‌گیری اقتصاد چرخشی
وقتی صحبت از اقتصاد چرخشی جهانی می‌شود، چگونه پیشرفت را اندازه‌گیری می‌کنیم و چگونه می‌توانیم بگوییم چه کسب‌وکار، صنعت یا اقتصادی پیشرو است؟
بدون شک مقایسه کشورها در این زمینه بسیار ارزشمند است . لازمه مقایسه ایجاد و تعریف شاخص‌ها مناسب است که بتواند اندازه‌گیری دقیقی از سطح اقتصاد چرخشی ارائه دهد.
اقدامات جهانی در مورد اقتصاد چرخشی در دهه گذشته دائما و با سرعت فزاینده در حال رشد بوده است ؛ این مفهوم اکنون در بسیاری از کشورها به عنوان یک مؤلفه کلیدی در رسیدگی به مسائلی مانند زباله، آلودگی، کاهش نیاز به منابع و تغییرات آب و هوایی معرفی شده است.
در حال حاضر بخشی از گفتگو در سطوح اقتصاد کلان، همچنین در میان بسیاری از مصرف‌کنندگان – حول این موضوع است،
با این حال، از شکاف‌های مهم در انی مباحث این موضوع است:
- چه کسی واقعاً پیشتاز است؟
- چگونه می‌توانیم پیشرفت را بسنجیم؟
- پیشرفت در کدام حوزه‌ها و در چه نقاطی از تولید یا مصرف اتفاق می‌افتد؟
- آیا می‌توان با شاخص‌هایی نظیر تولید ناخالص داخلی (GDP)، تورم، نرخ رشد و… اقتصاد چرخشی را اندازه‌گیری کرد؟
اقتصاد چرخشی
اقتصاد چرخشی مبتنی بر مفهومی است که اساساً متفاوت از مدل خطی فعالیت اقتصادی است که همه ما با آن آشنا هستیم. اقتصاد چرخشی اساساً یک سیستم تولید و مصرف است که بر بازیافت، استفاده مجدد، تعمیر، تولید مجدد و اشتراک محصولات متکی است
بنابراین، طبق تعریف، تغییر در الگوهای مصرف، مدل‌های تجاری جدید، و سیستم‌های چرخشی تخصیص منابع در فرآیند تولید را می‌طلبد.
بنابراین، روش‌های معمول ما برای قضاوت عملکرد اقتصاد ملی کشورها در یک سیستم خطی ، با شاخص‌هایی مانند تولید ناخالص داخلی، بهره‌وری و نرخ تورم، برای اندازه‌گیری فعالیت چرخشی کافی نیست (بیانی از نوع استفاده از منابع و چرخش تولید ندارند)
در حال حاضر، برآوردها حاکی از آن است که تنها 8.6 درصد از اقتصاد جهان چرخشی است. با این حال، ارزیابی کشورهایی که در زمینه دایره‌گرایی یا چرخش‌گرایی جلوتر هستند به اندازه یک مدل اقتصاد خطی ساده نیست.
نیاز به توسعه شاخص‌های اندازه‌گیری
طبق برنامه اقدام اخیر اتحادیه اروپا در زمینه نوآوری زیست محیطی، در حالی که هیچ شاخصی وجود ندارد که بتواند یک اندازه‌گیری واحد برای اقتصاد چرخشی باشد، تعدادی از شاخص‌های موجود می‌توانند به اندازه‌گیری عملکرد در چندین حوزه کمک کنند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به توسعه اقتصاد چرخشی کمک می‌کند.
معیارهای اندازه‌گیری اقتصاد چرخشی
این معیارها شامل حوزه هایی مانند:
مدیریت منابع پایدار (کاهش تقاضای منابع)،
رفتار اجتماعی (تعامل، تغییر رفتار و الگوهای مصرف)
و عملیات تجاری (تطبیق مدل‌های کسب‌وکار با اصول اقتصاد چرخشی، از جمله تامین منابع، طراحی برای دوام ، تولید مجدد و بازیافت).
سنجش موفقیت
هلن بوردت رئیس اقتصاد چرخشی در مجمع جهانی اقتصاد (WEF) است. او موافق است که هیچ معیار ساده و یکسانی وجود ندارد که ما را قادر بسازد به طور قطعی کشورها را در «جدول لیگ اقتصاد چرخشی » رتبه‌بندی کنیم، و چنین ارزیابی‌هایی از چرخشی بودن نیاز به جزئیات بیشتری دارد.
این یک موضوع با دامنه وسیع و سیستمی پویا است،
او می‌افزاید: «اگر به سیاست‌ها، معیارها، طراحی، استفاده مجدد و نرخ بازیافت، طرح‌های EPR (مسئولیت توسعه‌یافته تولیدکننده) ، مدل‌های کسب‌وکار و نوآوری نگاه کنیم، هر کدام تصویر پیچیده‌ای را ارائه می‌کنند و هیچ کدام نمی‌توانند یک پاسخ آسان در مورد اینکه کدام کشور در این زمینه “راهبر است” نمی‌باشند. هر بازیگری که متعهد به کار بر روی اقتصاد چرخشی است احتمالاً در جایی پیشرو است
خیلی کارها از طریق مشارکت انجام می‌شود – هیچ شرکت یا دولتی به تنهایی این مشکل را حل نمی‌کند. اقتصاد چرخشی مستلزم یک تغییر سیستمی‌است، و خیلی چیزها در مقیاس محلی و همچنین در سطح ملی یا بین المللی اتفاق می‌افتد.
توسعه اقتصاد چرخشی از اروپا تا آفریقا
بردت تاکید می‌کند که اندازه‌گیری اقتصاد چرخشی و بررسی مسائل مربوط به آن، به وضوح تنها مربوط به یک یا دو منطقه توسعه‌یافته نیست. او می‌گوید: «برخی از کشورهای اروپا مدت طولانی‌تری در این مورد صحبت می‌کنند، اما در سراسر جهان نیز اقتصاد چرخشی جذابیت زیادی به دست آورده است. به عنوان مثال، اتحاد اقتصاد چرخشی آفریقا [ACEA] و مجمع جهانی اقتصاد چرخشی 2022 که در اواخر سال در رواندا برگزار می‌شود، نشان می‌دهد که چگونه کشورها در سطح منطقه‌ای با هم کار می‌کنند.
اندازه‌گیری عملکرد دولت یا بخش خصوصی؟
ACEA عمدتاً بر بخش عمومی متمرکز است، در حالی که شبکه اقتصاد چرخشی آفریقا بیشتر بر بخش خصوصی متمرکز است و اکنون آن‌ها از نزدیک با هم کار می‌کنند.
به طور مشابه، در آمریکای لاتین، برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، UNIDO و دولت‌های ملی گرد هم آمده‌اند تا ائتلاف اقتصاد چرخشی آمریکای لاتین و کارائیب را ایجاد کنند.
سازمان توسعه صنعتی ملل متحد UNIDO یا The United Nations Industrial Development
نهادی تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد است که مقر آن در اتریش، وین است.
هدف اصلی این سازمان ارتقاء و تسریع توسعه صنعتی در کشورهای در حال توسعه یا اقتصادهای در حال گذار است. از جمله اهداف مهم دیگر آن، توسعه روابط صنعتی بین‌المللی است.
بوردت بر تعداد رو به رشد نقشه‌های راه اقتصاد چرخشی ملی و منطقه‌ای در دو سال گذشته و افزایش چشمگیر سیاست‌های جهت‌دهی به اهداف چرخشی تاکید می‌کند.
از قانون Save Our Seas 2.0 – که برای اولین بار تعریفی از بخشنامه در ایالات متحده ارائه می‌دهد – تا اولین سیاست بخشنامه‌ای که سال گذشته در امارات متحده عربی (امارات متحده عربی) راه‌اندازی شد و نقشه راه اقتصاد چرخشی شیلی در سال 2021، و این لیست ادامه دارد.
روش‌شناسی اقتصاد چرخشی
همان‌طور که در بالا اشاره شد اندازه‌گیری اقتصاد چرخشی بر پایه معیارهای زیر است:
مدیریت منابع پایدار (کاهش تقاضای منابع)،
رفتار اجتماعی (تعامل، تغییر رفتار و الگوهای مصرف)
و عملیات تجاری (تطبیق مدل‌های کسب‌وکار با اصول اقتصاد چرخشی، از جمله تامین منابع، طراحی برای دوام، تولید مجدد و بازیافت است).
انجام می‌شود. یافتن شاخص‌های هر بخش نیازمند مطالعه و تحقیق است.
این پژوهش‌ها هزینه نیستند بلکه سرمایه‌ای برای پیشبرد سریع‌تر اقتصاد چرخشی و حذف ضایعات، کاهش نیاز به انرژی و کوتاه کردن زنجیره‌های تامین در تولید و اقتصاد کلان هستند.
تعریف هر شاخص بر اساس مشاهدات به مثابه اثرگذاری بر همه بخش‌ها در نقاط مختلف، شامل تطبیق و تغییر خود بر اساس آن خواهد بود.
سازمان Circle Economy اولین گزارش خود در زمینه شکاف چرخشی را تهیه و در ژانویه 2018 منتشر کرد.
این گزارش‌ها از آن زمان هر سال منتشر می‌شوند و این تلاش‌ها به ابتکار گزارش شکاف چرخشی سازمان (Circularity Gap Reporting Initiative) یا به اختصار (CGRi) تبدیل شده است.
این گزارش در حقیقت یک متریک چرخشی جهانی سالانه ارائه می‌کند که وضعیت اقتصاد جهانی را اندازه‌گیری می‌کند و اهرم‌های کلیدی برای گذار به چرخش جهانی را شناسایی می‌کند.
اندازه‌گیری اقتصاد چرخشی | مصرف زیربنای اصلی است
سطح این اندازه‌گیری‌ها شامل اقتصاد ملی، انواع کسب‌وکارها، مصرف‌کنندگان و تقریبا همه بازیگران اقتصادی می شود
آن‌چه در آغاز شکل‌گیری مفهوم اقتصاد چرخشی مطرح شد تلاش برای کاهش ضایعات و حذف دوریز از چرخه تولید است. مصرف نقطه‌ای است که بیشترین حجم زباله و ضایعات تولید می‌شود.
اندازه‌گیری مبتنی بر مصرف، تمام منابع، مواد و محصولات مورد استفاده برای تامین نیازهای اجتماعی را اندازه‌گیری می‌کند، این رویکرد وقتی به‌درستی کالیبره و کاربردی می‌شود، متری واحد برای اندازه‌گیری اقتصاد چرخشی ایجاد می‌کند. این شاخص می‌تواند به کشورها یا هر هر کسب و کار و منطه‌ای بگوید در مسیر حرکت خود به سمت اقتصاد چرخشی در کجا قرار دارند و شکاف آن‌ها چقدر عمیق است.
متیو فریزر، سرپرست CGRi توضیح می‌دهد که این شکاف در حقیقت به اندازه‌گیری موادی که هدر می‌روند، از دست می‌روند، در انبارهای طولانی‌مدت ساخته می‌شوند یا به طور مفید به چرخه اقتصاد باز نمی‌گردند، می‌پردازد.
روش مورد استفاده در تجزیه و تحلیل آن، «متابولیسم اجتماعی-اقتصادی» کشور یا چگونگی جریان یافتن منابع از کانال اقتصاد و استفاده طولانی مدت آن در سیستم اقتصادی است.
همین شاخص توضیحات مهمی در مورد سطح اقتصاد چرخشی و تنظیم نقطه شروع ارائه می‌دهد.
علاوه بر این اهمیت کاهش مصرف کل را نیز در نظر می‌گیرد که می‌تواند با پیشگیری از برخی تاثیرات مصرف نادرست، از طریق کاهش تقاضا، گام مهمی در یک سناریوی اقتصاد چرخشی باشد.