دکتر سید حسین سجادیفر، مسعود خشائی و محمد داودآبادی
دورنمای اقتصاد در سری مقالههای پیوسته خود به بررسی صنعت آب و فاضلاب کشور آلمان میپردازد. آلمان کشوری غنی به لحاظ برخورداری از منابع آب شیرین در جهان است و به داشتن رودخانههای پرآب مشهور است.
این کشور در عین برخورداری، یکی از بهترین نمونهها در صنعت آب و فاضلاب جهان و نحوه تصفیه و مدیریت آب برای مناطق مختلف کشور است. بنابراین مقایسه وضعیت این صنعت در کشور ما با آلمان (بهعنوان کشور شاخص)، شناخت مناسبی از وضعیت کلی آن به ما میدهد.
در مقالات قبلی شامل:
- صنعت آب و فاضلاب آلمان | بخش اول: نمایی از صنعت آب و فاضلاب آلمان
- صنعت آب و فاضلاب آلمان | بخش دوم: ساختار سازمانی صنعت آب و فاضلاب آلمان
- صنعت آب و فاضلاب آلمان | بخش سوم: بیلان آب (تراز آب)
- صنعت آب و فاصلاب آلمان | بخش چهارم: مدیریت تقاضا
مدیریت آب بدون درآمد
آب بدون درآمد اختلاف بین حجم آب ورودی و مصارف مجاز با درآمد است.
آب بدون درآمد را نمیتوان ضایعات یا نابابی تلقی کرد، بلکه ترکیبی از آن است. آن بخش از آب بدون درآمد که اجتنابناپذیر بوده را میتوان ضایعات عادی و آن بخش که قابل کنترل است را میتوان نابابی در نظر گرفت.
سطح بالای آب بدون درآمد، نشان میدهد، حجم زیادی آب از طریق نشت یا مصرف غیرمجاز از بین رفته و هزینههای زیادی به بنگاههای تامین و توزیع آب تحمیل میکند.
توجه به هدر رفت آب از منظر ملاحظات اقتصادی، مدیریت مصرف (عرضه و تقاضا)، صرفه-جویی در مصارف آب، کاهش درآمد و نقدینگی، افزایش هزینهها (انتقال زیان به آیندگان)، هزینهی فرصت اقتصادی از دست رفته و… قابل ملاحظه است.
آلمان یکی از کشورهای پیشرو در مدیریت و کاهش آب بدون درآمد میباشد و در این زمینه کمترین درصد را بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا دارد. متوسط هدررفت واقعی از سال 1991 الی 2012 معادل 52.8 درصد کاهش داشته است (شکل 5-2).
توجه به مدیریت آب بدون درآمد و کاهش حجم مصرف آب علاوه بر حفاظت منابع آبی و کاهش آثار مخرب زیست محیطی، سبب کاهش محسوس هزینههای مواد اولیه، انرژی، تعمیرات و نگهداری شده و مدیریت شرکتها میتوانند از آنها به عنوان یک اهرم نسبت به کنترل و مدیریت هزینهها استفاده کنند. هم چنین مدیریت هدر رفت ظاهری آب سبب افزایش درآمدهای عملیاتی میشود. کاهش هزینهها و افزایش درآمدها که افزایش ارزش افزوده را به ارمغان دارد، سبب افزایش و بهبود کیفیت خدمات شده که به نفع مشترکان میباشد
(انجمن بینالمللی آب)
فعالیتهای زیر در راستای مدیریت آب بدون درآمد در آلمان انجام شده است:
- طراحی و ساخت شبکههای توزیع آب مطابق با اصول علمی، فنی و مهندسی.
- مدیریت علمی هدر رفت آب مطابق استانداردهای انجمن بینالمللی آب (بالانسینگ آب ، نشت یابی فعال، مدیریت فشار شبکه و…) و برنامهریزی راهبردی و علمی در زمینهی مدیریت بهینهی شبکههای انتقال و توزیع.
- کنترل حجم ورودی و خروجی شبکهها و مخازن با استفاده از کنتورهای دیجیتالی.
- استفاده از لولهها و اتصالات با کیفیت مانند چدن داکتیل.
- امدادرسانی سریع و به موقع حوادث و اتفاقات.
- کنترل فشار شبکه در حد مطلوب مطابق تقاضای مشترکان در شبانه روز.
- کنترل و نظارت بر بخشهای مختلف فرآیند تامین و توزیع فرآیند عملیات آب با استفاده از سامانههای تلهمتریک و جهتیابی که دارای مزایای زیر میباشند:
مزایای توزیع آب بر پایه سامانههای تلهمتریک و جهتیابی
• بهبود فرآیند کنترل و جمعآوری اطلاعات کارکرد الکتروپمپها.
• محاسبهی فشار الکتروپمپها، شبکههای توزیع و حجم آب ورودی و خروجی.
• کنترل از راه دور شیرهای هیدرولیکی مخازن و الکتروپمپها.
• کنترل و نظارت بر کارکرد دستگاهها و سامانههای هوادهی و کمپرسورهای دمندهی هوا (تصفیهی آب به شیوهی ماسهیی تند).
• کنترل افت فشار لولههای انتقال در فرآیندهای مختلف تصفیهی اولیه، خطوط انتقال و شبکههای توزیع.
• اندازهگیری تغییرات بار سطحی حوضچهها و سایر کنترلهای مربوطه.
در ایران متوسط آب بدون درآمد در سال 1395 معادل 25.2 درصد گزارش شده و برنامههای گستردهیی از سال 1385 در خصوص کاهش آب بدون درآمد انجام شده است. هدفگذاری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور کاهش مستمر آن در سالهای آتی است (شکل 6-2).