مفهوم رشد سبز
بر پایه گزارش سازمان توسعه و همکاریهای اقتصادی (2011) رشد سبز، مجموعهایی از اقدامهای لازم برای رشد و توسعه اقتصادی در راستای استفاده بهینه از داراییهای طبیعی (منابع زیست محیطی) است که سبب افزایش یا بهبود رفاه اجتماعی جوامع بشری میشود.
رشد سبز بر تسریع سرمایه گذاریها و نوآوریهایی برای پایداری توسعه و انجام فرصتهای جدید اقتصادی تمرکز دارد. رشد سبز، سبب هدایت اقتصاد نسبت به فنآوریها و الگوهای مصرفی بهینه میشود که در نهایت منجر به ایجاد اشتغال مولد و رشد اقتصادی میانجامد.
در سطح ملی، راهبردهای رشد سبز باید در راستای تغییر و یا ارتقای رفتارهای سازگار با محیط زیست مصرف کنندگان، بهینهسازی فعالیتها، هدایت اثربخش سرمایه گذاریها و فنآوری به سمت عملیات سبزتر و انگیزه برای توسعه نوآوریهای زیست محیطی باشد.
راهبردهای رشد سبز در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاریهای اقتصادی
کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاریهای اقتصادی تصمیم گرفتند راهبردهای رشد سبز را در توسعه اقتصادی در پیش گیرند، تا بتواند برنامههای جامعی از جنبههای گوناگون اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی و فنآوری انجام دهند. سازمان توسعه و همکاریهای اقتصادی یکی از موسسات برجسته و پیشرو در اجرای رشد سبز در کشورهای عضو است. تعاریف متعددی از رشد سبز توسط سازمانهای بین المللی، صاحب نظران و رهبران رشد سبز شده است که برخی از آنها اشاره در جدول شماره 1 آمده است.
در سال 2011 مجمع عمومی سازمان توسعه و همکاریهای اقتصادی، راهبردهای رشد سبز را منتشر کرد. این راهبردها ابزار مفیدی برای افزودن پویایی به رشد اقتصادی و ایجاد مشاغل سبز از طریق استفاده پایدار از منابع طبیعی، افزایش انرژی، اثربخشی مواد اولیه و حیاتی و ارزیابی مناسب خدمات محیطی محسوب میشود.
اولویت اصلی راهبردهای رشد سبز :
- ایجاد و توسعه چارچوبی جدید برای حسابهای ملی با توجه به مسایل زیست محیطی و رفاه عمومی جوامع محلی.
- ابزارها و پیشنهادهای ویژهای برای تدوین و اجرای سیاستهای ملی با هدف کمک به دولتها در بهبود و ارتقای اقتصادی پایدار که به توسعه پایدار کمک کند باید تبیین شود.
- یک بانک اطلاعاتی جامع (ساماندهی اطلاعات اقتصادی، زیست محیطی، ملی- منطقهایی و…) در مورد شیوههای حمایت از رشد سبز در کشورهای اقتصادی نو ظهور و در حال توسعه باید سازمان دهی شود.
- راهبردهایی برای موضوع اشتغال، مانند امکانات ایجاد شغلهای جدید در کوتاه مدت و بلند مدت که از منظر بعد اجتماعی توسعه پایدار که یکی از سه اصل آن است باید تدوین و اجرا شود.
تعاریف مختلف رشد سبز | رشد سبز چیست؟
عنوان | شرح |
رییس جمهور کرهی جنوبی (لی مونگ باک) در سخنرانی 60 سالگی تاسیس کشور کره (2009) | رشد سبز، به رشد پایدار اشاره میکند که سبب کاهش انتشار گازهای گلخانهایی و جلوگیری از تخریب محیط زیست میشود. این یک پارادایم توسعهای جدید ملی است که موتورهای رشد و مشاغل را از طریق فنآوریهای سبز و انرژیهای جدید ایجاد میکند. |
قانون کاهش دیاکسید کربن و رشد سبز (2010) | رشد سبز با صرفه جویی و استفاده از انرژی و منابع به دست میآید. این رشد به طور موثر، سبب کاهش تغییرات آب و هوایی و آسیب به محیط زیست، تامین موتورهای رشد جدید از طریق تحقیق و توسعهی فنآوری سبز، ایجاد فرصتهای شغلی جدید و هماهنگی بین اقتصاد و محیط زیست میشود. |
دولت رواندا (2011) | یک مفهوم در حال ظهور است که محیط زیست را به رسمیت میشناسد و راهنمای حفاظت از محیط زیست، توسعهی اقتصادی جهانی و ملی است. رشد سبز سبب تغییر جهت جوامع بشری به سمت پیشرفت کیفی و افزایش تولید ناخالص داخلی میشود. |
سازمان توسعه و همکاریهای اقتصادی (2011) | رشد سبز، توسعهی اقتصادی و اطمینان از این که داراییهای طبیعی (منابع طبیعی و محیط زیست) به طور منظم، اثربخش و کارآمد مورد استفاده قرار میگیرد را فراهم میسازد. |
بانک جهانی (2012) | رشدی که طی آن، استفادهی کارآمد از منابع طبیعی انجام میشود و در نتیجه، آلودگی و اثرات زیست محیطی کاهش مییابد و انعطافپذیری خطرات زیست محیطی را شامل میشود. |
کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل در منطقهی آسیا و اقیانوس آرام (2012) | رشد سبز شامل پیشرفتهای اقتصادی پایدار محیط زیست به منظور توسعههای اجتماعی با کاهش انتشار گاز دیاکسید کربن است. |
موسسهی جهانی رشد سبز(2012) | پارادایم توسعهی جدیدی است که رشد اقتصادی را حفظ میکند و در عین حال سبب حفظ و پایداری محیط زیست میشود. |
راهبردهای رشد سبز یک ضرورت است
شکل گیری و اجرای راهبردهای رشد سبز ضروری است، زیرا تاثیر فرآیندهای اجتماعی و اقتصادی بر اکوسیستمها، سبب عدم تعادل عمومی شدید رشد اقتصادی و فرآیندهای توسعهای میشود. علاوه بر این، منابع طبیعی، مانند کانیهای معدنی و سوختهای فسیلی در نتیجهی مدیریت بهره برداری ضعیف دولتها، اغلب از دست رفتهاند (تخریب محیط زیست).
این موضوع به نوبه خود، سبب افزایش هزینههای اقتصادی و کاهش رفاه اجتماعی میشود. فقدان تبیین و اجرای راهبردهای سازگار برای رسیدگی به چنین مشکلاتی، ناشی از عدم اطمینان (ریسک جسورانه) سرمایه گذاری بخش خصوصی و نوآوری است که در نهایت سبب کاهش روند توسعه پایدار میشود.
هدف از راهبردهای ملی و برنامههای رشد سبز دولتها با مشارک بخش خصوصی، ایجاد انگیزه های کسب و کارهای پاک سازگار با محیط زیست، تسهیل اشتغال، افزایش سرمایه گذاری و فنآوری صحیح و ایجاد انگیزه و حمایت مناسب در توسعه نوآوریهای زیست محیطی است.
سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (2011)، رشد سبز را در چهار مفهوم به شرح زیر تعریف کرده است:
- بهره وری از منابع طبیعی و محیط زیست.
- کیفیت زندگی زیست محیطی.
- تعیین خط مشی های زندگی.
- رویکردهای اقتصادی.
این چهار عامل راهنمایی برای عناصر اقتصادی اجتماعی و ویژگیهای رشد سبز است. شکل شماره ۱ ارتباط بین مولفههای رشد سبز را نشان میدهد. رشد و توسعه اقتصادی، وابستگی زیادی به منابع طبیعی مانند انرژی، منابع آبی و مواد اولیه دارد و این در حالی است که استفاده از منابع طبیعی سبب تولید ضایعات، تخریب و آلودگی محیط زیست میشود.
در بلند مدت، کارآمدی و اثربخشی محیط زیست از طریق شاخصهای رشد سبز اندازه گیری میشود. بهره وری و کارآمدی محیط زیست و تکامل آن در طول زمان، در بستر رشد سبز انجام میشود.
افزایش کارآمدی محیط زیست، ممکن است با اثرات جانشینی همخوانی داشته باشد. ارتباط بین محیط زیست و کیفیت زندگی جوامع بشری در مجموعه سوم شاخصها به دست میآید و در درجه اول به مسایل محلی مانند آلودگی جمعیتی مربوط میشود.
انتقال به رشد سبز | چگونه؟
انتقال به رشد سبز، نه تنها نیازمند پاسخهای سیاسی است، بلکه فرصتهای جدیدی را نیز ایجاد میکند. دولتها، با ابزارهای مختلفی که دارند مانند مالیات، یارانهها، قوانین و مقررات، برای هدایت توسعه در مسیر مطلوب استفاده میکنند. برنامه سیاسی دولتها، فرصتهای جدیدی را برای فعالیتهای اقتصادی و شغلهای جدید ایجاد میکند که ممکن است شغلهای جدید ایجاد کند و رشد اقتصادی را تحریک کند.
سید حسین سجادی فر، پژوهشگر اقتصاد آب و محیط زیست
محمد داودآبادی، کارشناس ارشد آب و فاضلاب