جُستارهای اقتصاد چرخشی |خط را خط بزن | وحید مشیرنیا
خط را خط بزن
وحید مشیرنیا
سخنی با مخاطبان
دورنمای اقتصاد با هدف آشنایی مخاطبالن و علاقه‌مندان به رویکردهای نوین در علم اقتصاد و چشم‌انداز کشورها برای اجرای بهترین سیاست‌های اقتصادی، در مقالات مختلف به معرفی و تبیین ادبیات نظری و عملی در این زمینه پرداخته است.
رویکردهای بی‌بدیلی که بدون‌شک آینده اقتصاد جهانی و جایگاه کشورها در چرخه اقتصادی دنیا را تعیین خواهد کرد.
اقتصاد چرخشی یکی از مهم‌ترین نگرش‌هایی است که از هم‌اکنون در تیرس غول‌های اقتصادی جهان قرار گرفته است. اقتصادی که در آن تولید ضایعات به حداقل می‌رسد، پسماندها و زباله‌ها مجددا وارد چرخه تولید می‌شوند، استفاده از منابع فسیلی جای خود را به منابع تجدیدپذیر می‌دهد، استفاده نسل فعلی از منابع، آینده نسل‌های بعدی را به مخاطره نخواهد انداخت و بسیار منافع دیگر…
جهت آشنایی با این رویکرد مهم که به‌زودی در طول دهه‌های پیشرو، در کانون اخبار اقتصادی خواهد بود می‌توانید مقالات زیر را مطالعه نمایید:
حرکت از اقتصاد خطی به اقتصاد چرخشی
اقتصاد چرخشی در چین | سید حسین سجادی فر
اهمیت اقتصاد چرخشی در آینده چین تغییرات کوچک، نتایج بزرگ؛ حلقه گم شده اقتصاد ایران
دورنمای اقتصاد پیشرو در معرفی رویکردهای نوین در ادبیات اقتصادی
خط را خط بزن | وحید مشیرنیا
ذی‌نفع سخن اول: «طرف‌های ذی‌نفع » از مجموعه جُستارهای اقتصاد چرخشی
در همین زمینه مقاله ارزشمند جناب آقای وحید مشیرنیا به انتخاب رسانه اقتصادی اجتماعی دورنمای اقتصاد تقدیم حضور می‌گردد. در مقاله پیشرو جناب مشیری از زاویه ذی‌نفع‌های این رویکرد به مسئله پرداخته‌اند.
اقتصاد چرخشی و طرف‌های ذی‌نفع
در سازمان‌هایی که خود را علاوه بر پیروی از رویکردهای مالی-اقتصادی که راز بقای هر سازمانی است، رویکرد زیست‌محیطی را انتخاب و جاری کرده‌اند، موضوع طرف‌های ذی‌نفع ، شکل گسترده‌تری به خود می‌گیرد.
فراتر از سود و زیان سازمانی
آنان با طرح‌ریزی و پیاده‌سازی سیستم‌های مدیریت زیست‌محیطی که معروف‌ترین آن‌ها ISO14001 است، چیزی فراتر از سودهای اقتصادی و رشد مالی سازمان خود را مورد نظر قرار می‌دهند.
این‌گونه سازمان‌ها، نیاز خود را در شناسایی طرف‌های ذی‌نفع در اوان طرح‌ریزی سیستم، به‌درستی حس میکنند و به‌صورت کامل تشخیص می‌دهند و به صورت خودخواسته، خود را ناچار می‌بینند که در هنگام تعیین فرآیندهای کاری خود و در کل هر اقدامی که برای اجرای ماموریت ِسازمانی، تعریف چشم‌انداز و دست‌یابی به اهداف کلان و خرد آن لازم است، منافع همه‌ی ذی‌نفع ان را مورد توجه قرار دهند.
در یک جمله «موضوع‌های گوناگونی هستند که از فعالیت‌های جاری در یک سازمان اثر می‌گیرند و بر آن تاثیر می‌گذارند و این‌ها جملگی، برای طرف‌های ذی‌نفع مهم هستند».
از جمله‌ی این مولفه‌های اثرده و اثرگیر، جنبه‌های زیست‌محیطی فعالیت‌های یک سازمان و پیامدهای ناشی از آن است که به‌ناچار باید مورد توجه قرار گیرند.
این کار بسیار ضروری است و در اصل همان چیزی است که در مردم‌زبانی از آن با عنوان «از نان شب واجب‌تر» یاد می‌شود.
برد – برد نه، برد-برد-برد | ذینفعان اقتصاد چرخشی
اکنون ده‌ها سال است که دیگر اصطلاح «برد-برد» معنای خود را در معیارهای جهانی به‌کلی از دست داده و جایگزین دیگری یافته که آن «برد-برد-برد» است!
در این اصطلاح دیگر یک سازمان تنها به برد و کسب منافع خود و مشتریانش، کارفرما، سفارش‌دهنده قرارداد، … نظر ندارد و برای آن طرح‌ریزی نمی‌کند، بلکه برد سایر اشخاص ذی‌نفع را نیز ملاک عمل قرار می‌دهد.
کالبدشکافی مسیرهای منتهی به ذینفعان
این پرسش‌ها مطرح هستند:
آیا فعالیت‌هایی که سازمان، خواه دولتی، خصوصی، تولیدی و خواه خدماتی، برای دست‌یابی به هدف‌های خود به‌کار می‌بندد، به‌درستی تعیین شده است؟
آیا این‌گونه عمل کردن، منافع همه‌ی طرف‌های ذی‌نفع را تامین می‌کند؟
آن چیز که پاسخ درست به این پرسش‌ها را ممکن می‌کند، ارزیابی و داوری درست در باب عملکردها است نه گفته‌ها!
شناختن طرف‌های ذی‌نفع و انتظاراتِ آن‌ها، در تعیین درستی و نادرستی عملکردها نقش حیاتی دارد.
و اما کمی ریزتر در مورد طرف‌های ذی‌نفع . بهتر است شرح، با این دو پرسش آغاز گردد:
طرف‌های ذی‌نفع که هستند؟
آن‌ها از جان ما چه می‌خواهند؟
طرف‌های ذی‌نفع که هستند؟
موضوع پیچیدگی خاصی ندارد ولی لازم است در هنگام پاسخ به این دو پرسش، یک رویکرد حتماً مورد نظر قرار گیرد: «انصاف‌مداری».
کسب اجازه می‌شود تا مثالی برای درک شفاف از گستره‌ی طرف‌های ذی‌نفع و انتظارهای آن‌ها به شرح زیر تببین شود:
درک شفاف طرف‌های ذی‌نفع
شرکتی در حوزه معدن و فرآوری مواد معدنی مشغول به فعالیت است. این شرکت باید بی‌شک، منافع مالکان و صاحبان شرکت یعنی سهام‌داران را در نظر بگیرد. از آن‌سو تمامی کارکنان از نگاه‌بان تا مدیرعامل باید در نظر گرفته شود. هر‌چه باشد، معیشت آنان و از آن مهم‌تر، ایمنی و سلامت‌شان در گرو تعریف کارِ درست و انجام کارِ درست است.
روستاهای اطرف چه می‌شوند؟ نحوه عملکرد این شرکت در زندگی حال و آینده روستانشینان مجاور سایه می‌اندازد و آن هم از نوع پررنگ.
اگر شرکت اشاره شده، در بخش فعالیت‌های معدنی خود ، مشق شب خود را به‌درستی انجام نداده باشد و قبل از آغاز اکتشاف و استخراج مواد خام، ارزیابی اثرات زیست‌محیطی مترتب بر آن را و درستی و نادرستی روش‌های پیش‌بینی‌شده را داوری نکرده باشد، بحران خلق خواهد کرد.
محیط‌زیست ذی‌نفعی که باید به آن توجه داشت..
جاده‌سازی غیرکارشناسانه برای ایجاد دسترسی خودروهای سبک و سنگین به معدن، عملیات آتش‌باری نامناسب برای تسطیح معدن و استحصال مواد، استفاده نابجا از ذخیره‌های موجود آب در منطقه و مسایل از این دست، جملگی به زیست‌بوم ناحیه اثر نابه‌جا وارد میکنند.
از بین رفتن گونههای نادر گیاهی و جانوری و بی‌توجهی به تنوع زیستی کاهش حوضچه‌های آب زیرزمینی، آلایندگی‌های آب‌ها و نهرهایی که کشاورزان از آب آن برای آبیاری زمین‌های خود بهره می‌برند، آلوده‌کردن خاکی که روستاییان برای کسب قوت لایموت خود، برآن بذر می‌پاشند و غیرقابل تنفس کردن هوایی که روستاییان و فرزندانشان در آن نفس می‌کشند، نشانی از عملکرد برای کسب سود از یک فعالیت تجاری به صورت «منصفانه» ندارد.
البته شرکت اغلب با چالش‌های بسیار بزرگتری روبروست. شرکت به مواردی برمی‌خورد که آلایندگی‌های حاصل از یک فعالیتِ خاص ، که نه تنها در درون دیوارهای سازمان ذی‌نفع در این مثال محدوده معدن، محدود نمی‌شوند بلکه پیامدهای نامطلوب آن، از محدوده همسایگان بلافصل در روستاها و شهرهای حومه عبور کرده، به وسعت کره خاک دردسرآفرین می‌شود.
مثال‌هایی همچون، تولید گازهای گل‌خانه‌ای ، استفاده از آب‌ها و جنگل‌های نخستین با بهره‌گیری‌های نامتعارف از چاه‌های عمیق، تخلیه‌ی پس‌آب‌های بسیار سمی به نهرها و رودخانه‌های جاری به سمت دریاها و اقیانوس‌ها یا پیامد نابودی ذی‌نفع انقراض گونههای برخی از گیا‌هان یا جانوران نادر و مواردی از این دست، جملگی گستردگی طرف‌های ذی‌نفع را در وسعت کره خاک، گوشزد میکنند.
جمع‌بندی | برد-برد-برد
بهتر است کلام کوتاه و تعمیم بحث از این مثال به سایر جنبه‌ها، به تفکر و تعمق خردمندانه دست‌اندرکاران واگذار شود.
در جمع‌بندی می‌توان گفت که:
در اصطلاحِ «برد-برد-برد»،
بردِ اول برای سازمان و سهام‌داران آن است که هیچ منع قانونی و عرفی بر آن مترتب نیست.
بردِ دوم، برد مشتریان، کارفرمایان و پیمان‌کاران است که این خود، راز بقاست و راز توسعه و موفقیت در کسب‌وکار.
بیایید بردِ سوم را به سادگی برای «جامعه» تعریف کنیم و تعریف را محدود به جامعه محلی و شهری و کشوری ندانیم. بردِ سوم باید، برد «جامعه‌ی‌جهانی» یعنی همه آفریدگان خداوند ذی‌نفع گیاه، جانور و جماد باشد.
نگارنده: وحید مشیرنیا