اقتصاد سبز، توسعه اقتصادی بر پایه توسعه متوازن، پویا و سازگار با محیط زیست است . مطابق گزارش دفتر برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (2011)، شرط و لازمه اقتصاد سبز، نه تنها وجود اقتصاد کارآمد بلکه اقتصاد منصفانه است.
برخی از آموزه‌های اقتصاد سبز به قرار زیر است:
آموزه‌های اقتصاد سبز
اقتصاد سبز نوعی اقتصاد با هدف کاهش خطرات محیطی، کمبودهای اکولوژیکی و توسعه پایدار، بدون تخریب و آلودگی محیط زیست است. اقتصاد سبز ارتباط تنگاتنگ و نزدیکی با اقتصاد اکولوژیکی دارد، و مزیت آن برخورداری از کانون بعد سیاسی است.
اقتصاد سبز بر پایه سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی که منجر به کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن و آلاینده‌های دیگر، افزایش بهره‌وری انرژی و منابع، جلوگیری از نابودی تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها می‌شود شکل می‌گیرد.
اقتصاد سبز با افزایش چشم‌گیر سرمایه‌گذاری در بخش‌های اقتصادی، سبب بهبود و ارتقای سرمایه طبیعی و یا کمک به کاهش کمبودها و تهدیدهای زیست محیطی می‌شود.
اقتصاد سبز | کاهش گازهای گلخانه‌ای
اقتصاد سبز، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر جدید، حمل و نقل با کم‌ترین انتشار گازهای گلخانه‌ای، توسعه مراکز مسکونی با انرژی کارآمد، فن‌آوری‌های پاک، بهبود مدیریت زباله، استفاده بهینه از ضایعات، کشاورزی پایدار، مدیریت جنگل‌ها و ماهی‌گیری پایدار را شامل می‌شود.
از جمله رویکردهای نوین در توسعه پایدار، تمرکز بر منابع تجدیدپذیر به جای استفاده از سوخت‌های فسیلی است. مفهومی که در “اقتصاد کم‌کربن” گنجانده می‌شود.
رویکردهای نوین در توسعه پایدار
اقتصاد سبز شیوه‌ای بی‌بدیل برای توسعه جهانی است. سالانه یک درصد تولید ناخالص داخلی جهانی، به سرمایه‌گذاری در اقتصاد سبز تخصیص داده می‌شود.
اقتصاد سبز رویکردی به تغییرات اقتصادی برای بهبود رفاه اجتماعی و عدالت دارد و به طور قابل توجهی سبب کاهش تهدیدها و کمبودهای زیست محیطی می‌شود. چنین تحولاتی به طور عمده از طریق سرمایه‌گذاری‌های سبز، ایجاد شغل سبز، ایجاد بازارهایی برای کالاهای جدید (مانند بازار خدمات اکوسیستم) از تجارت بین‌المللی و در مسیر اقتصاد چرخشی به دست می‌آیند.
نتایج حاصل از اقتصاد سبز، بهبود رفاه و عدالت اجتماعی را به دنبال دارد و از هدف‌های آن، کاهش خطرات و رفع نقصان زیست محیطی است.
بخش‌های کلیدی اقتصاد سبز حوزه‌های دسترسی به انرژی‌های سالم و تجدیدپذیر، زباله، اکوتوریسم (توریسم اقتصادی)، کشاورزی، شهرسازی پایدار و جنگل‌داری است.
گرایش جهانی به توسعه پایدار، بهترین شیوه برای کاهش اثرات منفی زیست محیطی و بوم شناسی در مسیر توسعه اقتصاد سبز است.
پیشینه اقتصاد سبز
در فوریه سال 2010، در اندونزی وزیران و رؤسای هیات مدیره انجمن جهانی محیط زیست اندونزی نقش برجسته برنامه محیط زیست سازمان ملل را در تعریف و ترویج مفهوم اقتصاد سبز به رسمیت شناختند.
در سال 2011، مرکز برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، گزارش اقتصادی سبز را که شامل یک تعریف کارآمد از اقتصاد سبز بود، تهیه و در چندین نشریه بین‌المللی منتشر کرد.
اقتصاد سبز با رویکرد همگام‌سازی مسایل اقتصادی با محیط‌زیست و به‌تدریج به‌منظور استفاده موثر از سرمایه‌های طبیعی و بهره‌برداری از منابع اقتصادی مورد توجه سازمان ملل، کشورهای توسعه یافته و تا حدودی کشورهای در حال توسعه است.
اقتصاد سبز الگویی است که به افزایش رفاه جوامع انسانی و برابری اجتماعی منجر می‌شود و همزمان، در شرایطی که خطرات زیست محیطی و کمبودهای اکولوژیکی را به طور چشم‌گیری کاهش می‌دهد.
بر اساس تعریف دفتر برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد
به تعبیری، اقتصاد سبز را می‌توان، نمونه شامل میزان دی‌اکسیدکربن پایین و استفاده از منابع کارآمد که همگان به اندازه کافی از آن‌ها بهره‌مند هستند دانست.
لینک کم‌کربن
تعریف اقتصاد سبز | اتاق بین‌المللی بازرگانی (2012)
اتاق بین‌المللی بازرگانی (2012) اقتصاد سبز را چنین معرفی کرده است:
اقتصادی که در آن، رشد اقتصادی و مسؤولیت‌های محیطی، ضمن پذیرفتن همزمان پیشرفت و توسعه اجتماعی و با شیوه متقابل تقویت‌کننده همکاری دارند. این مرکز بین‌المللی، نقشه جاده اقتصاد سبز را که شامل مجموعه‌ای از مقاله‌های کارشناسان سراسر جهان در یک پروژه دو ساله بود منشتر کرد و در آن، اقتصاد سبز توضیح و شرح داده شده است.
نقشه جاده سبز
این نقشه، نقش اصلی تجارت را در یافتن پاسخ چالش‌های معمول جهانی توضیح می‌دهد. در این نقشه ۱۰ شرط گذر تجارت بین صنایع و تشریک مساعی بازارهای آزاد و رقابتی، متریک، حسابداری و گزارش‌دهی، سرمایه‌گذاری، آگاهی و آموزش همگانی، رویکردی از چرخه عمر محصول، کارآمدی و اثر بخشی منابع، اشتغال، آموزش‌های شغلی و نظارت بر مهارت‌ها و سیاست یکپارچه شراکتی و تصمیم‌گیری را برای اقتصاد سبز ارایه می‌دهد.
اقتصاد سبز نخستین بار در گزارشی با عنوان طرح اقتصاد سبز سال 1989 که توسط گروهی از اقتصاددانان پیشرو در زمینه محیط زیست تهیه شده بود در بریتانیا با سه هدف بهبود اقتصادی، ریشه‌کن کردن فقر و کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن و تخریب اکوسیستم‌های طبیعی به کار گرفته شد.
در سال 2008 این اصطلاح نوعی نوگرایی در زمینه اقدام‌های انجام شده در پاسخ به بحران‌های زیست محیطی جهانی توسط سازمان ملل متحد مطرح شد.
تعریف اقتصاد سبز
با توجه به گسترگی و تنوع اقتصاد سبز، تعریف‌های متعددی از منظر نهادهای بین‌المللی، موسسات داخلی و خارجی و برخی از صاحب‌نظران از اقتصاد سبز شده که در جدول زیر به برخی از آن‌ها اشاره شده است.
جدول شماره 1-3: برخی از تعاریف انتخابی اقتصاد سبز
در کنفرانس ریودو ژانیرو (2012) که به کنفرانس 20+ نیز معروف است، راهبردهای بالقوه برای اجرای مفهوم اقتصاد سبز با تاکید بر ضرورت استمرار رشد توسعه پایدار از طریق تمرکز بر مسایل کلیدی هم چون رفع فقر، تضمین عدالت درونی و بین نسلی، بهبود اثربخشی اقتصادی و دسترسی عادلانه به منابع، تدوین و برای اجرا به کشورهای عضو سازمان ملل ابلاغ شد.
ماهیت اقتصاد سبز | بهره‌برداری منطقی از منابع طبیعی
دلیل اصلی ظهور و توسعه مفهوم اقتصاد سبز و رشد سبز، حرکت به سوی یک رویکرد جامع در زمینه استفاده و بهره‌برداری از منابع طبیعی در فرآیندهای گوناگون اقتصادی است که از طریق هزینه‌های هدفمند، سیاست‌ها و مشوق‌های مناسب، کمک‌های دولت و تشویق سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی، همکاری‌های بین‌المللی برای تکمیل اقدام‌های ملی کشورهای کم‌تر توسعه‌یافته و دسترسی خاص به منابع مالی لازم، محقق خواهند شد.
رویکرد اقتصاد سبز در تامین انرژی
اقتصاد سبز مبتنی بر جایگزینی انرژی‌های تجدیدشدنی به جای انرژی فسیلی و نیز حفظ و بقای انرژی، استفاده موثر از انرژی است.
اقتصاد سبز به سوبسید و یارانه دولتی، به عنوان مشوق‌های بازار به منظور تشویق و ترغیب بنگاه‌ها به سرمایه‌گذاری و تولید کالاها و خدمات سبز نیاز دارد. قانون انرژی تجدید شدنی دولت فدرال آلمان (2014)، قوانین بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا و قانون بازسازی و بهبود اقتصادی و سرمایه‌گذاری مجدد ایالات متحده (2009) نوعی مشوق‌های بازار را ارایه می‌دهند.
اقتصاد سبز، می‌تواند برای کشورهای بسیاری که قادر به درک پایدارپذیری تجاری هستند و می‌توانند کالاها و خدمات سبز خود را بیش از مشتریان مرسوم و سنتی بازاریابی کنند سودآور است.
عملکرد آلمان در استفاده از انرژی تجدیدپذیر
طبق گزارش انجمن انرژی تجدیدپذیر (بی.ای.ای)، میزان انرژی تولید شده توسط انرژی‌های تجدیدپذیر در آلمان در نیمه اول سال ۲۰۱۷ از ۳۳ درصد در سال گذشته به ۳۵ درصد افزایش یافته است.
طی دو دهه گذشته، تولید انرژی پاک در آلمان به طور پیوسته افزایش داشته است. این امر تا حدودی به دلیل اجرای قانون انرژی تجدیدپذیر است که هدف آن کاهش هزینه‌های (بهای تولید) انرژی تجدیدپذیر برای مصرف‌کنندگان است.
از نیمه اول سال 2016 تا نیمه اول سال 2017، سهم انرژی‌های بادی، آبی و خورشیدی مصرف شده در بخش برق، گرمایش و حمل و نقل آلمان، از 14.8 درصد به 15.2 درصد رسیده و تا 85 درصد برق مصرفی، به ویژه در روزهای آفتابی و بادی، از منابع تجدیدپذیر به دست می‌آید.
تصمیم دولت فدرال آلمان برای استفاده جدی از انرژی‌های تجدیدپذیر، با فاجعه هسته‌ای فوکوشیمای ژاپن (2010) آغاز شده و دولت متعهد شد که استفاده از نیروگاه‌های هستهه‌ای را تا سال ۲۰۲۲ کنار بگذارد و تولید گاز دی‌اکسیدکربن را تا ۴۰ درصد کاهش دهد.
نویسندگان :
سید حسین سجادی فر ، پژوهشگر اقتصاد آب و محیط زیست
محمد داودآبادی، کارشناس آب و فاضلاب