از نوبلیست های اقتصاد 2020 مطالب ارزنده متعددی منتشر شده است. در این نوشته ماجرایی کوتاه را به نقل از یکی از همکاران پل میلگرام می نویسم که حاوی دوپیام مهم برای اقتصادی هاست.
- این داستان کوتاه اولا بیان می کند که چگونه یک اقتصاددان از یک اتفاق عادی روزمره الهام گرفته و یک ایده طلایی می سازد.
- ثانیا یکی از بزرگترین و ماندگار ترین آثار مشترک میلگرام با هولمشتروم 1991 (مقاله پیوست شده) را معرفی می کند. اگرچه حتی کمیته نوبل اشاره ای به این اثر عمیق نکرده، اما به نظر می رسد این مقاله یک انقلاب در نظریه قراردادها بوده و می تواند در دنیای واقعی نحوه تعیین دستمزد در قراردادهای کارفرما-کارپذیر را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.
اما خلاصه ماجرا (نقل مضمون):
روزی میلگرام لوله کشی را برای طراحی آشپزخانه اش استخدام می کند و از وی تخمین زمانبندی اتمام کار را می‌خواهد. لوله کش زمانبندی تخمینی را اعلام می کند. بلافاصله میلگرام یاد مساله معروف انگیزه کارپذیر افتاده، پاداشی برای اتمام به موقع و جریمه ای سنگین برای تاخیر در اتمام کار وضع می کند اما لوله کش کار را به دلیل همین جریمه سنگین نمی پذیرد.
میلگرام که در مکانیزم انگیزشی قرارداد پیشنهادی خود شک کرده به گفتگو با لوله کش می پردازد و متوجه می‌شود که دلیل نپذیرفتن لوله کش عدم توانایی او در تحویل به موقع نیست بلکه لوله کش بیم آن را دارد که مکانیزم ایجاد شده، کیفیت بالای کار او را به دلیل عجله کاهش دهد.
در واقع لوله کش به کیفیت کارش حساس است و مکانیزم طرح شده، انگیزه او را از بعد کیفیت به بعد زمان می‌برد و در نهایت می تواند اعتبار کاری او را مخدوش کند.
نظریه میلگرام در حوزه قراردادها:
این الهام گیری میلگرام از لوله کش منجر شد به نوشتن یکی از مهمترین مقالات موجود در حوزه نظریه قراردادها. جزئیات مقاله مفصل است ولی جان کلام مقاله این حرف است:
در قراردادهایی که وظیفه محول شده چند بعد دارد، ( بعد کیفیت و بعد زمان در مثال لوله کش) پولی کردن انگیزه در یک بعد قابل مشاهده (جریمه زمانی در مثال لوله کش) ، می‌تواند انگیزه را در سایر ابعاد (کیفیت در همان مثال) مخدوش کرده و در نهایت باعث افت ابعاد غیر قابل مشاهده کار شود.
این همان دلیلی است که نمی توان دستمزد معلم و پرستار و بسیاری از مشاغل را به عملکرد آنها متصل کرد و دستمزدهای ثابت تا این حد در دنیا رایج شده اند.
اقتصاد در گذر زمان
محمد علی مختاری