با پیشرفت جوامع بشری، توسعه فنآوری و ازدیاد جمعیت، جهان با مشکل آلودگی هوا و زمین مواجهه شده است که زندگی جوامع بشری و محیط زیست را تهدید می‌کند. آلودگی محیط زیست به ویژه در جوامع صنعتی پیشرفته، به صورت یک مسئله عمومی مطرح شده و صاحبان سرمایه‌های کلان، بی‌محابا و بدون توجه به پیامدهای ناگوار، از علوم و فنون و اکتشافات جدید حداکثر بهره را برده‌اند و عاملهای اصلی حیات را ناپاک کرده‌‌‌‌‌اند.
لزوم حفاظت از محیط زیست در مسیر توسعه پایدار
هم‌چنین تخریب محیط زیست و منابع طبیعی، دستیابی به توسعه پایدار را با مشکل مواجهه کرده است. با توجه به این که در راستای عدالت محیطی دستیابی به توسعه پایدار متضمن وجود چهار عامل محیط، جمعیت و منابع، اقتصاد و فرهنگ و جامعه است، بنابراین فقدان هر یک از این عوامل مانع از دستیابی به توسعه پایدار و عدالت محیطی خواهد شد.
در این بین محیط زیست، به عنوان یکی از عوامل اصلی توسعه پایدار که در حیات جوامع بشری نقش مؤثری دارد، به وسیله‌ای اساسی برای دستیابی به توسعه زود هنگام بر اساس دیدگاه های سود محور موجود در جهان سرمایه‌داری تبدیل شده است. اگر روند فعلی بهره‌‌‌‌‌برداری و تخریب محیط زیست با تکیه بر مکاتب اصالت فایده و سرمایه‌داری ادامه یابد، نه تنها مانع از تحقق توسعه پایدار خواهد شد، بلکه آینده حیات را در زمین در معرض خطر نابودی قرار می‌‌‌‌‌دهد.
اهمیت محیط زیست در توسعه پایدار
فعالیتهای انسانی و تاثیر آن بر محیط زیست | آلودگی محیط زیست
در وصف حفاظت از محیط زیست
تعریف آلوگی محیط زیست
آلودگی محیط عبارت است از وجود یک یا چند ماده آلوده‌کننده محیط زیست به مقدار و مدتی که کیفیت یا چرخه طبیعی را به طوری که مضر به حال جوامع بشری، حیوان، نباتات و یا آثار و ابنیه باشد، تغییر دهد. مهمترین عاملهای آلودگی محیط زیست موارد زیر است:
- رادیواکتیو (مواد پرتوزا) ناشی از آزمایش جنگ افزارهای هسته‌‌ای.
- گازهای ناشی از سوخت هواپیماها و وسایل نقلیه موتوری.
- افزایش دی‌اکسیدکربن ناشی از سوخت های فسیلی و از بین رفتن جنگل‌‌‌‌‌ها.
- استفاده گسترده از کودها و سموم شیمیایی در بخش کشاورزی.
- نیروگاه‌های حرارتی، سامانه های سردکننده و تهویه شهرها.
- دی‌اکسیدکربن ناشی از فعالیت کارخانه‌های تولیدی صنعتی و منازل مسکونی.
- پسماندهای کارخانه‌ها و فاضلاب‌‌‌‌های خانگی.
- رشد جمعیت و شهرنشینی، روابط متقابل جمعیت و محیط زیست از پیشینه بسیار طولانی در ادبیات جمعیت شناسی و محیط زیست برخوردار است که در دوران معاصر، بر اهمیت آن افزوده شده است. پویایی جمعیت و پیامدهای زیست محیطی ناشی از آن روابط پیچیدهای با یکدیگر دارند. در ادبیات جمعیت و محیط زیست، رشد جمعیت و تحولات آن از مهمترین عاملهای تخریب محیط زیست محسوب میشود.
هشدار یونیسف: کم‌آبی و خشکسالی به مرحله خطرناک رسیده است
ارتباط متقابل منابع آب و تغییر اقلیم | حسین سجادی فر – پژوهشگر اقتصاد آب و محیط زیست
آلودگی محیط زیست، گرم شدن کره زمین و خطر کم آبی
انواع آلاینده‌های هوا
سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا، شش آلاینده اصلی هوا را به عنوان معیار انتخاب در دو گروه مستقل به شرح زیر تقسیم کرده است:
آلاینده‌های اولیه: موادی هستند که از مصرف منابع به طور مستقیم وارد هوا می‌شوند و شامل پنج آلاینده منواکسیدکربن، دی‌اکسید نیتروژن، دی‌اکسیدگوگرد، سرب و ذرات معلق با قطر کم تر از 10 می کرون می‌باشند.
آلاینده‌های ثانویه: که به دلیل فعل و انفعالات موجود در هوای اطراف زمین به وجود می‌آیند (ازن).
طی سال‌های اخیر با افزایش گازهای گلخانه‌ای (متان، دی اکسیدکربن، بخار آب و اکسید نیتروژن)، دمای کره زمین در حال افزایش است که سبب ایجاد تغییرات ناخوشایندی در محیط زیست شده است. در پیمان کیوتو (1997) کشورهای صنعتی متعهد شدند که ظرف 10 سال آینده میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را ۵ درصد کاهش دهند و به کشورهای در حال توسعه کمک‌های مالی، برای افزایش ضریب نفوذ استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر اعطا کنند. برای نمونه در سال ۲۰۰۰ در ایالات متحده آمریکا حدود ۲ درصد درآمد ناخالص ملی صرف پاکسازی محیط زیست و کنترل آلودگی شد، که ارزش آن 50 درصد مبلغی است که خانوارهای آمریکایی برای پوشاک می‌پردازند، یا ۳۳ درصد مبلغی است که به نیروهای نظامی پرداخت میشود. پس از سال ۲۰۰۰ بیش از2.8 درصد تولید ناخالص ملی ایالات متحده، صرف بهبود محیط زیست شده است . به استثنای هلند، هیچ کشور دیگری به این میزان روی مشکلات زیست محیطی سرمایه‌گذاری نکرده است. نظر به اهمیت حفظ محیط زیست، بسیاری از کشورها فعالیتهای ارزنده‌ای در این زمینه انجام داده‌‌‌‌اند (جدول شماره 2-1).
برخی فعالیتهای فنآوری و توسعه‌ای کشورها (2014)
برخی فعالیتهای فنآوری و توسعه‌ای کشورها (2014) | ادامه
نویسندگان: حسین سجادی فر، پژوهشگر اقتصاد آب و محیط زیست، محمد داودآبادی، کارشناس آب و فاضلاب