تجارت منصفانه یعنی خرید کالا با قیمتی بیش از مقدار ارزش حقیقی، به این امید که پول اضافی نصیب کارگران و کشاورزان فقیر که در تولید آن نقش دارند شود. اما بهنظر میرسد در نهایت این اتفاق نمیافتد!
سرآغاز ورود تجارت منصفانه به دنیای مبادلات تجاری
در مورد تاریخ شروع جنبش تجارت منصفانه اتفاق نظر وجود ندارد. با این حال، بسیاری عقیده دارند سرآغاز آن در سال 1946 توسط تاجر پیشگام آمریکایی، ادنا روث بایلر بوده است، او مالک یک گروه خیاطی زنان بود که توسط کمیته مرکزی منونیت (MCC) در پورتوریکو اداره میشد.
بایلر شروع به فروش صنایع دستی گروه به دوستان و همسایگان خود در ایالاتمتحده کرد. او حتی محصولات را در صندوق عقب ماشین خود بساط میکرد و به فروش میرساند.
در سال 1962 پروژه او توسط MCC به عنوان پروژه سوزندوزی و صنایع دستی خارج از کشور پذیرفته شد. در سال 1996 این پروژه به “ده هزار روستا” تغییر نام داد.
ادنا به دلیل فقری که پس از سفر به پورتوریکو در سال 1946 شاهد آن بود، تصمیم گرفت برای بهبود حال کارگران اقدامیعملی انجام دهد.
پس از 70 سال، آنها هنوز با 100 فروشگاه در ایالات متحده و کانادا در حال فعالیت هستند و یکی از اعضای موسس انجمن تجارت منصفانه بین المللی (IFT) هستند.
تجارت منصفانه چیست؟ International Fair Trade
تجارت منصفانه یک جنبش جهانی است که به دنبال ایجاد شرایط بهتر برای کشاورزان و تولیدکنندگان در کشورهای در حال توسعه، عمدتاً در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین است.
این سازمان برای کمک به کشاورزان، کارگران و خانوادههایشان مستقیماً با مشاغل، مصرفکنندگان و کمپینها برای تضمین معاملات بهتر و پرداخت قیمتهای بالاتر همکاری میکند.
تجارت منصفانه در مورد قیمتهای بهتر، شرایط کاری مناسب، پایداری مشاغل محلی، و شرایط تجارت عادلانه برای کشاورزان و کارگران در کشورهای در حال توسعه شروع به فعالیت کرده است.
تجارت منصفانه با الزام شرکتها به پرداخت قیمتهای پایدار (که هرگز نباید پایینتر از قیمت بازار باشد)، بیعدالتیهای تجارت متعارف را که بهطور سنتی علیه فقیرترین و ضعیفترین تولیدکنندگان تبعیض قائل میشود، برطرف میکند و آنها را قادر میسازد موقعیت خود را بهبود بخشند و کنترل بیشتری بر زندگی خود داشته باشند.
تجارت منصفانه قهوه چیست؟
این تجارت در سال 1988 پس از یک “بحران قهوه” در کشور هلند متولد شد.
عرضه قهوه بسیار بیشتر ار تقاضای آن بود، در نتیجه قیمت بسیار پایین میآمد.
قیمت پایین یعنی پول کمتر برای تولیدکنندگان، دستمزد کمتر کارگران، برهم خوردن ثبات درآمدی و وضعیت معیشتی آنها .
تجارت منصفانه این تضمین را داد که در صورتی که قهوه در قیمت بالاتر خریداری شود، پول حاصل از آن برای دستمزد کارگان فقیر و بهبود وضعیت زندگی آنها استفاده خواهد شد.
تولیدکنندگان مجاز قهوه Fairtrade این تضمین را دارند که حداقل قیمت Fairtrade به آنها پرداخت شود، که هدف آن پوشش هزینههای تولید آنها و کمک به آنها در زمانی که قیمتهای بازار به کمتر از مقدار پایدار میرسد، میباشد.
از طریق این سازمان، کشاورزان قهوه برای سرمایهگذاری در کسب و کار و جوامع خود حق بیمه دریافت میکنند و در نتیجه به آنها فرصتی برای سبک زندگی بهتر میدهند.
چرا تجارت منصفانه را انتخاب کنیم؟
برای مثال چرا قهوه منصفانه را انتخاب کنید؟ قهوه در سراسر جهان مصرف میشود، یکی از محبوبترین نوشیدنیها و دومین کالای پرمعامله در جهان است.
بنابراین احتمالا منطقی است که ما نگران شرایط زندگی مردمی باشیم که پشت این نوشیدنی عالی برای تولید آن فعالیت میکنند. تقریباً 125 میلیون نفر در سراسر جهان برای امرار معاش خود به قهوه وابسته هستند، از کشاورز گرفته تا کافیشاپ.
تولیدکنندگان تضمین میدهند که کالایی با کیفیت و مرغوب در سطوح استاندارد تولید کنند و قیمت منصفانه آن را صرف بالا بردن استاندارد زندگی کشاورزان و کارگران دخیل در تولید آن کنند.
انتخاب قهوه معتبر تجارت منصفانه یا قهوه ای که منشأ واقعی آن و نحوه تولید آن را میدانیم برای بسیاری از مردم مفید است. به نوعی، انتخاب خرید محصولات FairTrade به تبدیل این جهان به مکانی بهتر کمک میکند.
آیا “تجارت منصفانه” مفید است؟
جنبش تجارت منصفانه در حال حاضر در بین کشورهای ثروتمند بسیار پرطرفدار است
بیایید نگاه کنیم آیا این سیاست در عمل به نفع مردم و کارگران کشورهای فقیر است یا نه؟
همانطور که گفتیم یکی از کالاهای مطرح شده در زمینه تجارت منصفانه ،قهوه و دانه قهوه است،
تجارت منصفانه یعنی مصرفکنندگان مثلاً در آمریکا قیمت بالاتری برای خرید قهوه میپردازد اگر آن قهوه تضمین شده باشد.
یعنی مثلاً کارگرانی که آن قهوه را تولید کردهاند دستمزد بالاتری دریافت کرده یا بهتر با آنها رفتار میشود یا ساعات کاری کوتاهتری دارند یا اینکه فرایند تولید برای محیطزیست کم ضرر بوده یا همه این موارد با هم .
به این صورت به نظر میرسد مصرفکنندگان راضی هستند و وضعیت کارگران نیز بهتر است ،
پس چرا باید کسی با تجارت منصفانه قهوه مخالف باشد ؟
برای نگاه عمیقتر به تجارت منصفانه قهوه باید دو ایده مهم اقتصادی رادرنظر بگیریم .
- اولی ایده آثار ثانوی یا عوارض جانبی ،
- دومیتفاوت بین اثردیده شده ودیده نشده .
بیایید از این دیدگاه به تجارت منصفانه قهوه نگاه کنیم .
عوارض جانبی تجارت منصفانه
یک مشکل بالقوه تجارت منصفانه برای قهوه یا سایر کالاها این است که عموما تقاضا را به سمت کشورها و تولیدکنندگان ثروتمندتر سوق میدهد.
اگر به تعریف تجارت منصفانه برگردیم یعنی تضمینی که با کارگران نسبتاً خوب رفتار شود و اینکه فرآیند تولید استانداردهای بخش خصوصی را رعایت کند برای اینکه آن تضمین قابل اعتماد باشد معمولا این موضوع باید در کشوری اتفاق بیفتد که خود دارای سطح مناسبی از اعتماد و نهادهای خوب هستند و حداقل فساد و درآمد سرانه نسبتاً بالا دارند.
به عبارت دیگر تصمیم خرید قهوه با تجارت منصفانه به معنی عدمخرید از کشورهای بسیار فقیر جهان است. مثلاً ما شاهد مقدار زیادی تجارت منصفانه با کاستاریکا هستیم.
تجارت منصفانه ثروت را از کشورهای فقیر به کشورهای ثروتمند میبرد! آیا منصفانه است؟
برای مثال درآمد سرانه کاستاریکا سالانه ۱۱ هزار دلار است که هر چند خیلی بالا نیست ولی همچنان یعنی کاستاریکا یکی از ثروتمندترین کشورهای در حال توسعه است.
صادرکننده بزرگ دیگر قهوه اتیوپی است. که کشوری به مراتب فقیرتر از کاستاریکا است با درآمد سرانه ۸۰۰ دلار در سال و طبیعتاً در مقایسه با کاستاریکا تجارت منصفانه چندانی با اتیوپی وجود ندارد.
اما خرید از کدام کشور بیشتر به فقرا کمک میکند؟ خرید از کاستاریکا یا خرید از اتیوپی؟
میتوان استدلال کرد که پاسخ اتیوپی است. بیایید به ایده آثار دیده شده و دیده نشده یک تصمیم اقتصادی برگردیم؛
به عنوان یک خریدار قهوه تولید شده با تجارت منصفانه، شما احتمالا میبینید که دارید قهوه بیشتری از کاستاریکا میخرید ولی آنچه کمتر هویدا است اینکه قهوه کمتری از اتیوپی خرید میشود!
این باعث آسیب به بعضی کارگران در اتیوپی میشود که حالا هم دستمزد کمتری میگیرند و هم فرصت کمتری برای تولید دارند.
پول بیشتر در تجارت منصفانه نصیب چه کسی میشود؟
سوال دیگر این که چه کسی واقعا از تجارت منصفانه سود میبرد ؟
وقتی قهوه تولیدی و تجارت منصفانه را میخرید قیمت بیشتری میپردازید پس به نوعی این یعنی پول بیشتر در سیستم، ولی این پول اضافه کجا میرود ؟آیا نصیب کافی شاپ میشود ؟یا دلال؟
یا کارگران فقیر در مزارع قهوه کشورهایی مانند اتیوپی یا کلمبیا
این پول اضافه کجا میرود؟ این سوال ما را وارد مبحث اقتصادی پیچیدهای میکند و بخشی از اقتصاد به نام تئوری وقوع مالیات.
بعضی سناریوهای بسیار معمولی وجود دارند که در آن کارگران فقیر هیچ منفعتی نمیبرند:
مثلاً تقاضای قهوه افزایش مییابد و همچنین هزینه کارگری برای تولید قهوه این موضوع در کوتاهمدت باعث افزایش دستمزد کارگران میگردد ولی بعداً تولید کنده برای تولید بیشتر، برای بکارگیری افراد بیشتری تلاش خواهد کرد؛ این باعث میشود دستمزدها دوباره کاهش یابد.
دلال پول اضافی تجارت منصفانه را به جیب میبزند
سناریوی احتمالی دیگر اینکه یک فرد میانی یا بازاریاب یا دلال که با تولیدکنندگان قهوه در کشورهای فقیر کار میکند، آن دلال اطمینان حاصل میکند که تولیدکنندگان در کشورهای فقیر قادر به درخواست قیمت بالاتر برای فروش دانه قهوه نیستند و این موضوع مانند رانتی برای دلالان عمل میکند.
خرید با قیمت پایین در کشورهای فقیر و فروش به تولیدکنندگان در کشورهای ثروتمند، پس پول اضافی که مردم بابت قهوه منصفانه میدهند به جای کشاورز فقیر نصیب دلال میشود.
انحصار و کیسه بزرگ برای جمع مردن درآمد تجارت منصفانه
در بسیاری مواقع وقتی پول اضافی در زنجیره تولید وارد میشود این پول نصیب آن بخش از زنجیره میشود که نوعی از قدرت یا انحصار بازاری دارد مثل یک علامت تجاری یا برند و مصرفکنندگان آن را متفاوت از بقیه رقبا در بازار میبینند و این انحصارگر عموماً خردهفروشان قهوه هستند پس متحمل است که پول بیشتری که برای قهوه میپردازید در واقع به منفعت خرده فروش قهوه است.
و عجیب نیست که این خرده فروشان عموماً به ارتقای ایده تجارت منصفانه قهوه علاقه دارند که با توجه به اینکه منفعت آن به جیب خرده فروش میرود و نه کارگران چندان عجیب نیست.
اثرات مثبت تجارت منصفانه چشمگیر نیست
به طور کل شواهد قوی چندانی وجود ندارد که خرید قهوه یا سایر کالاها با تجارت منصفانه اثر مثبت چشمگیری در استاندارد زندگی کشورهای فقیرتر داشته باشد به جای پرداخت پول بیشتر برای خرید قهوه با تجارت منصفانه با خرید قهوهای که خودتان دوست دارید و با قیمت کمتر
منبع:
- www.fairtrade.org
- Marginal University