مثال‌هایی از اقتصاد چرخشی | فرصت چند میلیاردی!
جامع‌ترین و جذاب‌ترین مثال‌ها در رابطه با مفهوم اقتصاد چرخشی، نحوه اجرای آن و تجربیات دیگر کشورها را می‌توانید در رسانه اقتصادی اجتماعی دورنما بیابید.
قصد داریم در ادامه مسیر و پیرو مقالات قبلی در چهارچوب مطروحه به این رویکرد مهم در آینده اقتصاد جهان بپردازیم.
جهت آشنایی با مفهوم اقتصاد چرخشی و تفاوت آن با رویکرد سنتی در اقتصاد:
یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصاد چرخشی، فاکتور صرفه‌جویی در آن است. این صرفه‌جوی به جای کمتر مصرف کردن در حقیقت در جست‌وجوی مصرف بهتر از منابع و تبدیل آن به منابع پایدار است.
در مقاله حاضر به اهمیت کاربرد اقتصاد چرخشی با متر پولی خواهم پرداخت. جایی که اقتصاد چرخشی فرصت‌های میلیاردی برای اقتصاد کشورها به ارمغان می‌آورد.
این موارد در شش موضوع اصلی دسته‌بندی می‌شوند که در مقاله حاصر سه مورد اول آن یعنی:
- صرفه‌جویی در انرژی، مواد اولیه و حیاتی،
- کاهش نوسانات قیمت و ریسک تامین مواد اولیه و حیاتی
- نوآوری
به‌زودی در مقاله جدید به بررسی سایر موارد نیز خواهیم پرداخت
یافته‌های شرکت مشاوره مکنزی | صرفه‌جویی 1.8 تریلیون دلاری
حرکت از سمت اقتصاد خطی که ضایعات و پسماند زیادی را تولید و امکان استفاده مجدد از آن‌ها یا مقدور نیست، یا استفاده از آن ها نیازمند صرف هزینه و سرمایه‌گذاری مجدد است؛ ممکن است موقتا میزان سوددهی صنایع را کاهش دهد. اما در بلندمدت اثر آن به‌خوبی منعکس می‌شود.
آیا راهی وجود دارد تا صنایع بدون کاهش سود، بتوانند از مسیر افزایش بهره‌وری، سود خود را بالا برده و وارد چرخه اقتصاد چرخشی شوند؟ آیا می‌توانند در عین سوددهی وابستگی خود به منابع طبیعی را کاهش دهند؟
در سال‌های اخیر شرکت، مک‌کنزی معتبرترین شرکت مشاوره مدیریتی در جهان طی تحقیقات خود نشان داده چگونه کاربرد رویه‌های اقتصاد چرخشی می‌تواند با استفاده مجدد از سرمایه‌های طبیعی در بالاترین سطح بهره‌وری، چرخه‌های تولید را به‌گونه‌ای سازماندهی کند که سطح سودآوری قابل‌ملاحظه‌ای داشته باشند.
در سال جاری این شرکت بر اساس یافته‌های الن مک‌آرتور 2015 (Ellen Macarthur) نشان داد که چگونه استفاده از رویکردهای اقتصاد چرخشی، می‌تواند بهره‌وری از منابع در اروپا را تا 2030 تا 3% افزایش دهد. این رویه‌های می‌تواند تا 600 میلیارد یورو در سال صرفه‌جویی را به ارمغان آورد. همچنین در مقایسه با سایر رویکردهای اقتصادی تا 1.8 تریلیون دلار بیشتر، منافع را نصیب اتحادیه اروپا کند.
رویکردهای نوین اقتصاد چرخشی 2020 | شرکت مکنزی
مطالعات این شرکت سرآمد در مشاوره مدیریتی برای سودآوری بنگاه‌های اقتصادی در جهان را می‌توان در 6 رویکرد کلی اقتصاد چرخشی خلاصه کرد:
مکنزی بیان می‌کند بسیاری از صنایعی که خود را با 3 تا 4 مورد از 6 رویکرد اقتصاد چرخشی تطبیق داده‌اند، توانسته‌اند به طور قابل‌ملاحظه‌ای عملکرد خود را بهبود بخشیده و هزینه‌های خود را نیز کاهش دهند.
بازتولید یا بازسازی (Regenerate) : تغییر به سمت انرژی‌های و مواد اولیه تجدیدپذیر
اشتراک‌گذاری (Share): ترویج رویکرد به اشتراک‌گذاری محصولات (برای تولید محصولات دیگر) یا در غیر این‌صورت افزایش چرخه طول عمر محصولات تولیدی از طریق تعمیر، نگهداری و طراحی
بهینه‌سازی (Optimize) : بهبود کارایی محصول یا کاهش ضایعات محصول در چرخه تامین آن
رویکرده حلقه‌ای (Loop) : ایجاد یک حلقه بسته تولیدی، برای مواد اولیه و اجزای تولید از طریق فرآیند بازتولید و بازیافت
استفاده از شبکه مجازی (Virtualize) : تحویل کالا و خدمات از طریق فضای مجازی
تبادل (Exchange) : جایگزینی مواد اولیه قدیمی با نمونه‌های تجدیدپذیر جدید، یا بکار بردن تکنولوژی‌های جدید نظر چاپ سه بعدی
در حال حاضر بیشتر صنایع فرصت‌های سودآوری در هر یک از این رویه‌ها را دارند.
در ادامه به بررسی برخی از یافته‌های الن مک‌آرتور در این زمینه و حجم صرفه‌جویی میلیارد در اروپا و جهان خواهیم پرداخت.
مزایای راهبردی اقتصاد چرخشی | بهره‌وری
حذف ضایعات و پسماندها از چرخه صنعت و استفاده مجدد، نشانه صرفه‌جویی هزینه‌های تولید و اتکای کمتر به منابع طبیعی و محیط زیست است.
با این حال، مزایای اقتصاد چرخشی، فقط عملیاتی نیست، بلکه برای واحدهای تولیدی و مصرف‌کنندگان نهایی، یک راهبرد محسوب می‌شود که نقش کلیدی در بهره‌وری دارد.
صنایع از صرفه‌جویی‌های قابل توجهی در استفاده از مواد خالص مانند:
- کاهش نوسان‌ها و خطرهای تامین،
- محرک‌های نوآوری و اشتغال‌زایی،
- توسعه حاصل‌خیزی زمین و سلامت خاک ،
- ثبات بلند مدت اقتصادی،
منافع بسیاری کسب می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
1.صرفه‌جویی در انرژی، مواد اولیه و حیاتی
مطابق گزارش موسسه آلن مک آرتور، بر اساس مدل‌سازی دقیق تولید کالاهای صنعتی پیچیده و با طول عمر متوسط، فرصت صرفه‌جویی اقتصاد چرخشی برای هزینه‌های مواد خالص در دو سناریوی انتقالی و پیشرفته ناشی از استقرار چرخه معکوس به ترتیب 340 الی380 و 520 الی 630 میلیارد دلار است .
صرفه‌جویی ناشی از اقتصاد چرخشی | اتحادیه اروپا
در اتحادیه اروپا صرفه‌جویی حاصل از استقرار اقتصاد چرخشی برای سناریوی پیشرفته معادل 19 الی 23 درصد کاهش مجموع هزینه‌های فعلی یا 3 الی 3.9 درصد افزایش تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا در سال 2010 بوده است. مزایای سناریوهای پیشرفته، در صنایع خودروسازی اتحادیه اروپا، در بالاترین سطح در مقایسه با سایر صنایع است (170 الی 200 میلیارد دلار) و در رتبه‌های بعدی ماشین‌آلات و تجهیزات فنی مهندسی قرار دارند.
مطابق نمودار فوق، مشاهده می‌شود که تغییرات محسوسی بین دو سناریوی پیشرفته و انتقالی وجود دارد.
نمودار فرصت‌های اقتصاد چرخشی در صرفه‌جویی مصرف مواد اولیه در کشورهای عضو اتحادیه اروپا:
1.صرفه‌جویی در هزینه خالص هزینه مواد برای فعالیت‌های چرخه معکوس، درصدها به عنوان یک بخش از مجموع هزینه‌ها در بخش‌های محصولات پیچیده با طول عمر متوسط.
2.جدیدترین اطلاعات برای هزینه‌های بخش ورودی (نهاده‌ها) در اتحادیه اروپا از جدول داده – ستانده سال 2007 از مرکز اطلاعات آمار اتحادیه اروپا استخراج شده است.
3.سناریوی انتقالی: فرضیات محافظه کارانه که بر تغییرات در طراحی کالاها و فعالیت‌های چرخه معکوس تمرکز دارند.
4.سناریوی پیشرفته: فرض تغییرات بنیادین به خصوص در زمینه صلاحیت زنجیره‌های معکوس تامین توسعه یافته‌تر و دیگر شرایط فعال کننده مانند پذیریش مشتریان، همکاری در سطح چندین بخش، چرخه و چارچوب کاری قانونی.
“Input-Output Tables for EU-27 Economies”, Ellen Macarthur Foundation Circular Economy Team
صرفه‌جویی ناشی از اقتصاد چرخشی | سطح جهانی
گزارش دوم موسسه آلن مک آرتور (2013) بر کالاهای پر مصرف جهانی تاکید دارد و ارزش کامل فرصت‌های چرخشی آن‌ها را در سطح جهانی سالانه حدود 700 میلیارد دلار صرفه‌جویی مواد اولیه و حیاتی و یا بازگشت 1.1 درصد تولید ناخالص داخلی در سال 2010 در فرآیندهای عملیاتی چرخه معکوس می‌داند.
میزان صرفه‌جویی مواد اولیه، حدود 20 درصد هزینه‌های مواد و نهاده‌هایی است که توسط صنایع تولیدی مصرف شده است.
(R: Ellen Macarthur Foundation Circular Economy Team (2013
2.کاهش نوسانات قیمت و ریسک تامین مواد اولیه و حیاتی:
اقتصاد چرخشی به نوبه خود سبب صرفه‌جویی‌هایی در مواد اولیه و سیر نزولی منحنی‌های هزینه، برای کاهش مواد اولیه و حیاتی می‌شود. در صنعت فولادسازی، اگر سهم قابل ملاحظه‌ای از جریان‌های مواد مصرفی اعمال شود، صرفه‌جویی‌های جهانی آن می‌تواند تا 100 میلیون تن سنگ آهن در صنایع خودروسازی، ماشین‌آلات و بخش‌های حمل و نقل وابسته به صنعت فولاد در سال 2025 برسد.
چنین تغییری صنعت خودروسازی را از سراشیبی سمت راست منحنی هزینه مواد اولیه (در حال افزایش) دور می‌کند و نوسان‌های تقاضا را کاهش می‌دهد.
3. نوآوری
جایگزین کردن کالاهای یک طرفه با کالاهایی که در بستر اصول اقتصاد چرخشی طراحی شده‌اند، با ایجاد شبکه‌های لجستیک معکوس و سایر سامانه‌ها می‌تواند یک محرک قوی برای ایده‌های جدید باشد.
اتخاذ مدل‌های چرخشی تجاری بیشتر، مزایای قابل توجهی از قبیل نوآوری توسعه یافته در اقتصاد می‌تواند ایجاد کنند و تصویری روشن برای کارآفرینانی است که هدف آرمانی آن‌ها رسیدن به مزایای اقتصادی و کسب سود بیشتر است.
برگرفته از کتاب تئوری‌ها و مبانی نظری اقتصاد چرخشی : حسین سجادی فر ، پژوهشگر اقتصاد آب و محیط زیست | محمد داودآبادی، کارشناس آب و فاضلاب
گردآورنده: مرتضی زارع