مبانی اقتصاد رفتاری | اثر اعتماد به نفس بیش از حد
دکتر سیدحسین سجادی‌فر
همان‌طور که از عنوان مشخص است، این خطا مربوط به اعتماد بیش از حد فرد به توانایی‌های خود است.
یکی از خطاهای مهم و متداول بین اکثر مردم که گاهی خطرات جبران‌ناپذیری به شخص و جامعه تحمیل می‌کند.
انسان در بررسی توانایی خود، معمولا از برچسب کردن موارد منفی اجتناب می‌کند. در ذهن خود توجیه می‌کند که اگر فلان شرایط برقرار باشد من توانایی بسیار بالایی دارم و همین انحراف او را از برآورد درست توانایی خود دور می‌کند.
به تحقیق اثبات شده است که اکثر مردم در برآورد توانایی‌ها خود ذهنیتی کاملا مغرضانه دارند نه اینکه بخواهند، بلکه نمی‌توانند آن را کنترل کنند!!
مطالعات متعدد نشان داده است که حتی صادق‌ترین شرکت‌کنندگان برای تصاحب یک فرصت شغلی، تمایل دارند که عملکرد خود را در طیف وسیعی از وظایف بیش از حد ارزیابی کنند.
اعتماد به نفس بیش از حد یعنی چه؟ | Over Confidence
این پدیده از لاف زدن متمایز است: ما توانایی‌های خود را عمداً برای تحت تأثیر قرار دادن دیگران اغراق نمی‌کنیم.
در واقع، ما توانایی خود را درک نمی‌کنیم و در سمت احترام به خود اشتباه می‌کنیم.
این مکانیسم شناختی که همانند گلبول‌های سفید که از بدن محافظت می‌کنند، محافظت‌کننده از نفس هستند. این سازوکار «اثر اعتماد به نفس بیش از حد» نامیده می‌شود.
مثال‌های از خطای اعتماد بیش از حد
برای مشاغلی که از کارمندان می‌خواهند عملکرد خود را ارزیابی کنند، این ابهام ذهنی می‌تواند به طرز شگفتی آشکار باشد.
در یک مطالعه بر روی شرکت‌های فناوری، حدود 42 درصد از مهندسان نرم‌افزار خود را در زمره 5 درصد کارمندان برتر قرار دادند. یک ظرف 5 درصدی برای 48 درصد!
بر اساس تحقیقات 90 افراد سطح رانندگی خود را بسیار حرفه‌ای ارزیابی می‌کنند در صورتی که طبق نظر کارشناسان در بهترین حالت 50 درصد از افراد عادی به‌خوبی رانندگی می‌کنند.
در یک پروژه تحقیقاتی دیگر در دانشگاه نبراسکا، 68 درصد از اعضای هیئت علمی‌خود را در 25 درصد برتر برای توانایی تدریس خود قرار دادند.
تاثیرات منفی اثر اعتماد به نفس بیش از حد
اعتماد بیش از حد می‌تواند موجب بروز ضرر و زیان‌های مختلف بخصوص در امور مالی و سرمایه‌گذاری شود.
در ادمه برخی از مهم‌ترین موارد در این زمینه را بررسی می‌کنیم
ضعف در ارائه خدمات مناسب به مشتری
اگر کسب و کاری دارید که فردی را برای قسمت فروش درنظر گرفتید، شاید شما و مشتریان احساس کنید رفتار او در برخورد با ارباب‌رجوع‌ها مناسب نیست، اما اگر از خود بپرسید در مورد نحوه تعاملش با مردم چند خط بنویسد به نظر شما او خود را چگونه ارزیابی می‌کند؟
اثر اعتماد بیش از حد ممکن است پیامدهای مخربی در خدمات‌رسانی به مشتریان نیز داشته باشد.
یک مطالعه اخیر نشان می‌دهد که تقریباً 80 درصد از مشاغل احساس می‌کنند، خدمات عالی به مشتریان ارائه می‌دهند.
اما فقط هشت درصد از مشتریان آنها موافق بودند. اگر شما و افرادی که با هم در کسب‌وکار فعالیت می‌کنید به نظرات واقعی مشتریان توجه نکنید ممکن است دچار خطای اعتماد بیش از حد شوید!
ضعف در تولید محصول
فرض کنید شرکت شما در حال توسعه یک دستورالعمل برای یک محصول جدید است. شما به‌عنوان مدیر بخش، از پاسخ‌دهندگان می‌خواهید پس از خواندن کتابچه راهنمای شما، به اعتماد خود در مونتاژ محصول امتیاز دهند. آیا می‌توانید به پاسخ آنها اعتماد کنید؟
تحقیقات نشان می‌دهد این رویه مناسب نیست و تنها در عمل می‌توانید توانایی واقعی کارکنان مونتاژ را اندازه‌گیری کنید. چون اکثر آنها خود را بالاتر از حد متوسط می‌دانند.
تعصب بیش از حد اعتماد به نفس چیست؟ | امورمالی و سرمایه‌گذاری
همان‌طور که بیان شد سوگیری بیش از حد اعتماد به نفس، تمایل به ارزیابی نادرست و گمراه‌کننده از مهارت‌ها، هوش یا استعدادهایمان است.
به طور خلاصه، این یک باور خودپرستانه است که ما بهتر از آنچه هستیم، هستیم. یک سوگیری خطرناک در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری که ممکن است به قیمت از دست دادن تمام دارایی شما منجر شود.
سوگیری بیش از حد اعتماد به نفس | امور مالی
در امور مالی و سرمایه‌گذاری درک اینکه بازارها به کجا می‌روند، روند حرکتی آنها در نهایت چگونه خواهد بود و… یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها در امور مالی و سرمایه‌گذاری است.
متاسفانه اکثر تحلیل‌گران این حوزه تخصص خود را عمیق نمی‌کنند در حالی که مهارت‌های تحلیلی خود را همواره بالاتر از حد متوسط می‌دانند، اما در عمل تحقیقات نشان می‌دهد که محال است تعداد زیادی از تحلیل‌گران از حد متوسط بالاتر باشند. در این صورت ما میلیونرهای بیشماری خواهیم داشت!
جیمز مونتیه نظرسنجی از 300 مدیر حرفه‌ای یک صندوق سرمایه‌گذاری انجام داد و از آنها پرسید که آیا آنها به توانایی خود بالاتر از حد متوسط باور دارند؟ یا خیر. حدود 74 درصد از مدیران صندوق پاسخ مثبت دادند
بله آماری بسیار بالا یعنی 74 درصد معتقد بودند که در سرمایه‌گذاری بالاتر از حد متوسط هستند. و عجیب‌تر آن‌که از 26٪ باقی‌مانده، اکثر آنها فکر می‌کردند متوسط هستند. به طور خلاصه، تقریباً هیچ کس فکر نمی‌کرد که آنها کمتر از حد متوسط هستند.
باز هم، این ارقام نشان دهنده یک غیرممکن آماری است.
خطر سوگیری بیش از حد اعتماد به نفس این است که فرد را مستعد اشتباه در سرمایه‌گذاری می‌کند.
اعتماد بیش از حد باعث می‌شود که ما در تصمیمات سرمایه‌گذاری خود محتاط نباشیم. بسیاری از این اشتباهات ناشی از توهم دانش یا توهم کنترل است. بیایید توهمات دانش و کنترل را بررسی کنیم و به این فکر کنیم که چگونه می‌توانیم از سوگیری بیش از حد اعتماد به نفس جلوگیری کنیم
اعتماد بیش از حد نقطه ضعف سرمایه‌گذاران
ترس از اشتباه در سرمایه‌گذاری مفید است در حالی که اعتماد اغلب در بسیاری از موقعیت‌ها به عنوان یک نقطه قوت در نظر گرفته می‌شود، اما در سرمایه‌گذاری، اغلب به عنوان یک نقطه ضعف مطرح می‌شود.
مدیریت ریسک دقیق برای سرمایه‌گذاری موفق بسیار مهم است. اما اعتماد بیش از حد در تصمیمات سرمایه‌گذاری، در توانایی ما برای مدیریت ریسک خوب اختلال ایجاد می‌کند.
سوگیری بیش از حد اعتماد به نفس اغلب ما را وادار می‌کند که تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را کم خطرتر از آنچه واقعا هستند ببینیم.
ری دالیو، بنیانگذار بزرگترین صندوق تامینی جهان، Bridgewater & Associates، بارها اظهار داشته است که اعتماد بیش از حد می‌تواند منجر به نتایج فاجعه‌آمیزی شود.
در مصاحبه‌ای با فوربس، او مقدار قابل توجهی از موفقیت خود را به اجتناب از هرگونه سوگیری بیش از حد اعتماد به نفس نسبت داد.
دالیو بیان می‌کند که او باید به شدت از احتمال نادرست بودن ارزیابی‌های خود آگاه باشد.
می‌دانستم که مهم نیست هر چقدر هم به احتمالات پیش‌رو مطمئن هستم، باز هم ممکن است اشتباه کنم.» با این طرز فکر، او همیشه تلاش می‌کند تا بدترین سناریوها را در نظر بگیرد و گام‌های مناسبی برای به حداقل رساندن خطر از دست دادن خود بردارد (با تحقیقات بیشر و مشورت )
اظهارات دالیو در رابطه با توانایی تحلیلی‌اش، بیانیه‌ای قدرتمند است که از سوی فردی نشأت می‌گیرد که، از هر نظر، یکی از افرادی است که در سرمایه‌گذاری بسیار بالاتر از حد متوسط عمل می‌کنند.
انواع سوگیری یا خطای شناختی “اعتماد به نفس بیش از حد”
ساده‌ترین راه برای درک کامل سوگیری بیش از حد اعتماد به نفس این است که به نمونه‌هایی از نحوه بروز سوگیری در دنیای واقعی نگاه کنید. در زیر لیستی از رایج‌ترین انواع سوگیری‌ها آورده شده است
شماره 1 – رتبه‌بندی بیش از حد (بالاتر از ارزش واقعی) – Over Ranking
زمانی است که فردی عملکرد شخصی خود را بالاتر از آنچه که هست ارزیابی می‌کند. مردم در هر کاری که تجربه کسب می‌کنند بعد از مدتی به‌جای اینکه ارزیابی درستی از خود داشته باشند، خود را در جایگاه بسیار مناسبی می‌بینند.
در صورتی که کافی است با فردی متخصص در همان زمینه رقابتی کوچک داشته باشند.
مثلا کافی است چند بار در زمینه خرید و فروش ارز دیجیتال پیش‌بینی آنها درست از آب درآید، ناگهان تصور می‌کنند دانش بسیار عمیقی دارند. اما بعد از مدتی همین اعتماد بیش از حد ممکن است کل دارایی‌های آنها را به یک‌سوم و حتی کمتر تقلیل دهد.
آیا تحلیل‌گران این حوزه بررسی می‌کنند مثلا نرخ بهره اوراق قرضه ایالات‌متحده یا حجم صادرات و پیش‌بینی رشد اقتصادی آن چگونه روند بازار را تغییر خواهد داد؟ آیا بررسی می‌کنند سیاست‌های آتی کشورها در زمینه رمزارز چه خواهد بود؟
شماره 2- سوگیری کنترل (Illusion of Control)
توهم سوگیری کنترل زمانی اتفاق می‌افتد که افراد فکر می‌کنند بر موقعیتی کنترل دارند در حالی که در واقع اینطور نیست. به طور متوسط، مردم بر این باورند که کنترل بیشتری نسبت به آنچه که واقعاً انجام می‌دهند، دارند.
این، دوباره، می‌تواند در تجارت یا سرمایه‌گذاری بسیار خطرناک باشد، زیرا ما را به این فکر می‌کند که موقعیت‌ها کمتر از آنچه واقعاً هستند، خطرناک هستند. عدم ارزیابی دقیق ریسک منجر به شکست در مدیریت مناسب ریسک می‌شود.
وقتی کنار فردی می‌نشینید که بسیار پرخطر رانندگی می‌کند هر چه به او می‌گویید که سرعت او و نحوه رانندگی او بسیار پرخطر است او همواره اظهار دارد که به شرایط کاملا مسلط است و به‌ندرت درک درستی از واقعیت کسب می‌کنند مگر اینکه دچار حادثه شوند!
شماره 3- خوش‌بینی در زمان‌بندی (Timing Optimism)
بارها برای خود من اتفاق افتاده که در تحویل کارهای خود نه اینکه مغرضانه یا به دروغ بخواهم به دیگران قول دهم، دچار خوش‌بینی زمان‌بندی می‌شوم. در این خطا ما متر درستی از توانایی خود نداریم و فکر می‌کنیم نیازی به برآورد دقیق نیست.
حتی اگر چندین بار این اشتباه را کنیم در شرایط مشابه مجددا سرعت خود در انجام کارها را بسیار بالاتر از توانایی واقعی خود برآورد می‌کنیم
خوش بینی زمان بندی جنبه دیگری از روانشناسی بیش از حد اعتماد به نفس است.
نمونه‌ای از این موارد جایی است که مردم سرعت انجام کار را دست‌کم می‌گیرند و مدت زمان انجام کار را دست‌کم می‌گیرند. به خصوص برای کارهای پیچیده، افراد تجاری دائماً مدت زمان انجام یک پروژه را دست کم می‌گیرند.
نحوه زمان بندی پروژه در کشور آلمان که مهندسی آنها زبان‌زد است و با کلی تحقیق و اندازه‌گیری بوسیله برنامه‌های مختلف حاصل می‌شود با زمان‌بندی پروژه‌های داخلی در کشور ما مقایسه کنید. در فقدان تجهیزات مناسب نباید دچار خطای خوش‌بینی زمان‌بندی شده و تصور کنیم به همه فاکتورها تسلط کامل داریم
4- اثر مطلوبیت (Desirability Effect)
زمانی اتفاق می‌افتد که افراد شانس وقوع چیزی را بیش از حد برآورد می‌کنند، صرفاً به این دلیل که نتیجه مطلوب است.
چون باب میل ما است و روی دادن آن ما را خوشحال می‌کند احتمال آن را بیش از انداره واقعی درنظر می‌گیریم
این خطا گاهی اوقات به عنوان “تفکر آرزو” نامیده می‌شود و نوعی سوگیری منتج از اعتماد به نفس بیش از حد است.
ما این اشتباه را مرتکب می‌شویم که معتقدیم یک نتیجه محتمل تر است فقط به این دلیل که این نتیجه ای است که ما می‌خواهیم.
منابع: