نویسندگان:
- داریو لوتادی
- محمد هاشم پسران
دانشگاه کالیفرنیای جنوبی سال انتشار 2021
تمرکز این مقاله بر شـناسـایی و ارزیابی کمی اثرات مسـتقیم و غیرمسـتقیم تحریمها بر اقتصـاد ایران طی دوره 2020 -1989 ،یعنی از زمان پایان جنگ ایران و عراق تا سال میلادی 2020 است.
این پژوهش دوره 1979- 1988 را به دلیل شرایط خاص انقلاب 1979 ،بحران گروگانگیری و بعد از آن جنگ هشت ساله با عراق، که در اوت 1988 به پایان ر سید، حذف میکند و با استفاده از معیار جدید شدت تحریمها و براساس پوشش خبری روزانه در روزنامهها به بررسی آثار تحریمها بر اقتصاد ایران میپردازد.
بررسی اقتصاد ایران در شرایط تحریم
این گزارش ابتدا به مرور اقتصاد ایران در شرایط تحریم میپردازد. صادرات نفت ایران، تحولات ارزش پول ملی، تورم و رشـد اقتصـادی متغیرهایی هسـتند که در بازه مورد مطالعه مورد بررسـی قرار میگیرند
دادههای جمعآوری شده در این بخش نشان میدهد؛
تردیدی وجود ندارد که تحریمها بر اقتصاد ایران تأثیر منفی گذاشته و در رشـد پایین، تورم بالا و افزایش نوسـانات نقش داشـته اسـت، با این وجود به وضوح نمیتوان تمامی بحرانها و عملکردهای ضعیف در شاخصهای مورد بررسی را به تحریمها مرتبط دانست و طی چند دهه اخیر ضــعف مدیریت داخلی نیز در تورمهای بالا، بحرانهای ارزی و رشــد کمتر از انتظار تولید کشور اثرگذار است.
در قدم بعد این پژوهش روشهای مختلف تجزیه و تحلیل مداخلات سـیاسـتی را مورد بحث قرار میدهد و یک چارچوب خودتوضیح برداری ساختاری را با استفاده از عواملی پنهان برای شناسایی اثر تحریمها بر اقتصاد ایران معرفی میکند.
این مطالعه از متغیر شـــدت تحریمها در فرم خلاصـــهشـــده معادلات و همچنین در مدلهای خودتوضیح برداری ساختاری (SVAR) برای شناسایی اثرات کوتاهمدت و بلندمدت تحریمها (اثرات مستقیم و غیرمستقیم) بر نرخ مبادله ریال در ازای هر دلار آمریکا، رشد عرضه پول، تورم و رشد تولید استفاده میکند، در حالی که تغییرات قیمت نفت، رشـــد تولید خارجی و دیگر عوامل جهانی مانند نوســـانات بازار ســـهام را کنترل مینماید.
ســپس این مقاله پویایی تحریمها و کانالهایی که تحریمها از طریق آنها بر اقتصــاد ایران تأثیر میگذارند به همراه برآوردهای مدل ســـاختاری و واکنش به تکانه مرتبط و تجزیه واریانس خطای پیشبینی تحریمها و شـوکهای داخلی را گزارش مینماید، همچنین تخمینی از کاهش تولید ناشـی از تحریم ارائه میکند.
اثر کاهش ارزش ریال بر تورم و تولید
برآوردها در این قســمت از گزارش نشــان میدهند کاهش ارزش ریال یک عامل مهم تعیینکننده تورم در ایران اســت، عاملی که از نظر آماری معنیدار و از نظر مقداری قابل توجه اسـت.
اثر فوری کاهش یک درصدی ارزش ریال در بازار آزاد، افزایش حدود 0.15 تا 0.16 درصدی قیمتها است، زیرا قیمت بسیاری از کالاهای وارداتی با کاهش ارزش ریال رو به افزایش میگذارند.
بعلاوه، تحریمها بهطور غیرمســـتقیم از طریق نرخ ارز و همچنین به طور مســـتقیم بر تورم تأثیر میگذارند، اما تأثیرات مســـتقیم تحریمها دوام نمیآورد و خالص تأثیر مستقیم تحریمها بر تورم ناچیز به نظر میرسد.
بهطور مشخص علاوه بر اثر مستقیم، تحریمها از طریق کاهش ارزش ریال نیز بر رشد تولید تأثیر میگذارند که این از نظر آماری نیز کاملاً معنادار است. این اثر غیرمستقیم به ازای هر یک درصد کاهش ارزش ریال، در هر سه ماه حدود 0.125 درصد رشد تولید را کاهش میدهد. رشد تولید تحت تأثیر تورم قبلی هم قرار میگیرد که اثرات نامطلوب تورم بالا و پایدار را بدون هرگونه تبادل کوتاهمدت منحنی فیلیپس بین تورم و رشـــد تولید نشـــان میدهد.
همچنین جالب و کاملاً شــگفتانگیز اســت که به نظر نمیرسد ر شد عرضه پول یا رشد تولید با تأخیر، تأثیر مستقیم معنیداری بر تورم داشته باشد، اما شـــواهدی از تأثیر مثبت رشـــد تولید جهانی بر تورم، نوعی اثر بینالمللی منحنی فیلیپس که منجر به افزایش قیمتهای بینالمللی میشــود، مشــاهده میشــود که به نوبه خود در قیمتهای واردات ایران و در نتیجه تورم داخلی خود را نشان میدهد.
بررسی علیت بین نرخ ارز و تورم
جالب اینجا است که بررسیهای این گزارش نشان میدهد که اثر شوک تورم بر نرخ ارز از نظر آماری معنادار نیست و نشان میدهد که رابطه علت و معلولی بین آنها از نرخ ارز به تورم است و نه برعکس. همچنین اثرات شـوک تورم بر رشـد تولید مثبت اسـت، اما از نظر بزرگی کوچک اسـت و پس از یک فصل به سرعت معکوس میشود و نشان میدهد ممکن است افزایش تولید با سیاستهای انبساطی امکانپذیر نباشد
در نهایت این مقاله نشان میدهد که تحریم آثار معنیداری بر نرخ ارز، تورم و رشد تولید دارد به گونهای که به دنبال حساسیت بیش از حد ریال ایران به تحریمها، تورم با افزایش و تولید با افت همراه شده است. در مقایسه با رشد اقتصادی 3 درصدی تحقق یافته، در غیاب تحریم، متوسط رشد اقتصادی سالانه ایران میتوانست در حدود 4 الی 5 درصد باشد.
نتایج مطالعه همچنین نشان میدهد که کاهش شدید ارزش پول (با سقوط قابلتوجه) و نرخ بالای تورم کانالهای مهمی هستند که تحریمها از طریق آنها بر بخش واقعی اقتصاد تأثیر میگذارند. از سـوی دیگر، به نظر نمیرسـد افزایش عرضـه پول به منظور جبران توسـعهنیافتگی بازارهای سـرمایه و پول (با کنترل تورم و تغییرات در نرخ ارز) بر مسیر سایر متغیرهای داخلی تأثیرگذار باشد.
اثرات منفی تحریمها بر بازار کار و چولگی بیشتر به سمت زنان
این پژوهش همچنین نسـبت به شـناسـایی آثار منفی تحریمها بر بازار کار اقدام مینمایند و نشـان میدهد نرخ ا شتغال نسبت به کشورهای دیگر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا پس از اعمال تحریمها بهطور منظم کاهش یافته است و با کاهش قابلتوجه مشارکت زنان در بازار کار، به نظر میرسد که زنان تاوان بیشتری را پرداختهاند
اثرات تحریم بر آموزش
از دیدگاه اجتماعی-جمعیتی، همچنین نویسندگان دریافتند که تحریمها بر آموزش متوسطه تأثیر منفی داشتهاند و تعداد مدارس و معلمان در واکنش به موج جدید تحریمها به شدت کاهش یافته است. باز هم، به نظر میرسد که اثرات جنسیتی در این زمینه وجود داشته است.
همچنین بررسیها نشان میدهد که تغییر در شدت تحریمها به لحاظ آماری اثرات منفی قابلتوجهی بر نســـبت دانشآموزان دختر به پســـر دارد.
این نتایج میتواند بهدلیل واکنش دولت به کاهش درآمد نفت ناشـــی از تحریمها و متعاقب آن کاهش اختصـــاص بودجه به آموزش و مشارکت زنان باشد.
آیا تحریمها پیامدهای مثبت داشته؟
تحریمها تعدادی پیامدهای مثبت ناخواسته هم داشته است. جالب توجه ا ست که اقتصاد ایران در زمان شروع تحریمها به اندازه کشورهایی مانند عربستان سعودی به شدت به صادرات نفت وابسته بود.
محدود کردن صادرات نفت در یک دوره زمانی نسبتاً طولانی منجر به تحولات ساختاری مهمی در اقتصاد ایران شده که با افزایش قابل توجه صادرات غیرنفتی، به ویژه فراوردههای پترو شیمی، محصولات تولیدی سبک و کالاهای کشاورزی همراه است.
همچنین موفقیتهای چشمگیری در د سترسی به اینترنت و ظهور شرکتهای دانشبنیان و پیشرفته در ایران رخ داده که به عنوان نمونه میتوان شرکتهایی مانند دیجیکالا، اسنپ، و کافه بازار را نام برد.
این احتمال وجود دارد که تحریمهای ایالات متحده تا حدی عامل رشــد ســریع شــرکتهایی با فناوری پیشــرفته طی دهه گذشته در ایران بوده باشد.
پایان تحریمها آغاز رشد بلندمدت اقتصاد نیست
همچنین تحلیلهای این مطالعه به وضوح نشان میدهد که تحریمها تنها میتوانند بخش نسبتاً کمی از واریانس رشد تولید را توضیح دهند و علت رشد تولید اندک و بیش از حد پرنوسان ایران را باید در جایی دیگر جستجو کرد.
این به نوبه خود نشان میدهد که لغوتحریمها به احتمال زیاد اثراتمثبت کوتاهمدتی خواهد داشت و برای اصلاحات اساسی بلندمدت پایدار به مدیریت بهتر اقتصاد هم نیاز است.
دانلود مقاله
شناسایی آثار تحریمها بر اقتصاد ایران با استفاده از پوشش روزنامهای