حذف ضایعات و پسماندها از چرخه صنعت و استفاده مجدد، نشانه صرفه‌جویی هزینه‌های تولید و اتکای کمتر به منابع طبیعی و محیط زیست است. با این حال، مزایای اقتصاد چرخشی، فقط عملیاتی نیست، بلکه برای واحدهای تولیدی و مصرف کنندگان نهایی، یک راهبرد محسوب می‌شود که نقش کلیدی در بهره وری دارد. صنایع از صرفه‌جویی‌های قابل توجهی در استفاده از مواد خالص مانند کاهش نوسان‌ها و خطرهای تامین، محرک‌های نوآوری و اشتغال زایی، توسعه حاصلخیزی زمین و سلامت خاک و ثبات بلند مدت اقتصادی، منافع بسیاری کسب می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
۱. صرفه‌جویی در انرژی، مواد اولیه و حیاتی
مطابق گزارش موسسه آلن مک آرتور، بر اساس مدل سازی دقیق تولید کالاهای صنعتی پیچیده و با طول عمر متوسط، فرصت صرفه‌جویی اقتصاد چرخشی برای هزینه‌های مواد خالص در دو سناریوی انتقالی و پیشرفته ناشی از استقرار چرخه معکوس به ترتیب 340 الی 380 و 520 الی 630 میلیارد دلار است (شکل شماره 1).
در اتحادیه اروپا صرفه‌جویی حاصل از استقرار اقتصاد چرخشی برای سناریوی پیشرفته معادل 19 الی 23 درصد کاهش مجموع هزینه‌های فعلی یا 3 الی 3.9 درصد افزایش تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا در سال 2010 بوده است.
مزایای سناریوهای پیشرفته، در صنایع خودروسازی اتحادیه اروپا، در بالاترین سطح در مقایسه با سایر صنایع است (170 الی 200 میلیارد دلار) و در رتبه‌های بعدی ماشین آلات و تجهیزات فنی مهندسی قرار دارند.
مطابق شکل شماره 1، مشاهده می‌شود که تغییرات محسوسی بین دو سناریوی پیشرفته و انتقالی وجود دارد.
(R: Eurostat (2007) “Input-Output Tables for EU-27 Economies”, Ellen Macarthur Foundation Circolar Economy Team)
اقتصاد چرخشی و صرفه‌جویی در کالاهای پرمصرف
گزارش دوم موسسه آلن مک آرتور (2013) بر کالاهای پر مصرف جهانی تاکید دارد و ارزش کامل فرصت‌های چرخشی آن‌ها را در سطح جهانی سالانه حدود 700 میلیارد دلار صرفه‌جویی مواد اولیه و حیاتی و یا بازگشت 1.1 درصد تولید ناخالص داخلی در سال 2010 در فرآیندهای عملیاتی چرخه معکوس می‌داند (شکل شماره 2).
میزان صرفه‌جویی مواد اولیه، حدود 20 درصد هزینه‌های مواد و نهاده‌هایی است که توسط صنایع تولیدی مصرف شده است.
- صرفه‌جویی در هزینه‌ی خالص هزینه‌ی مواد برای فعالیت‌های چرخه معکوس، درصدها به عنوان یک بخش از مجموع هزینه‌ها در بخش‌های محصولات پیچیده با طول عمر متوسط.
- جدیدترین اطلاعات برای هزینه‌های بخش ورودی (نهاده‌ها) در اتحادیه اروپا از جدول داده – ستانده‌ی سال 2007 از مرکز اطلاعات آمار اتحادیه اروپا استخراج شده است.
- .سناریوی انتقالی: فرضیات محافظه کارانه که بر تغییرات در طراحی کالاها و فعالیت‌های چرخه معکوس تمرکز دارند.
- سناریوی پیشرفته: فرض تغییرات بنیادین به خصوص در زمینه صلاحیت زنجیره‌های معکوس تامین توسعه یافته‌تر و دیگر شرایط فعال کننده مانند پذیریش مشتریان، همکاری در سطح چندین بخش، چرخه و چارچوب کاری قانونی.
شکل شماره 2: نمودار فرصت‌های اقتصاد چرخشی در صرفه‌جویی مصرف مواد اولیه در کشورهای عضو اتحادیه اروپا
(R: Ellen Macarthur Foundation Circular Economy Team (2013))
۲.کاهش نوسانات قیمت و ریسک تامین مواد اولیه و حیاتی
اقتصاد چرخشی به نوبه‌ی خود سبب صرفه‌جویی‌هایی در مواد اولیه و سیر نزولی منحنی‌های هزینه، برای کاهش مواد اولیه و حیاتی می‌شود.
در صنعت فولاد سازی، اگر سهم قابل ملاحظه‌ایی از جریان‌های مواد مصرفی اعمال شود، صرفه‌جویی‌های جهانی آن می‌تواند تا 100 میلیون تن سنگ آهن در صنایع خودروسازی، ماشین آلات و بخش‌های حمل و نقل وابسته به صنعت فولاد در سال 2025 برسد. چنین تغییری صنعت خودروسازی را از سراشیبی سمت راست منحنی هزینه مواد اولیه (در حال افزایش) دور می‌کند و نوسان‌های تقاضا را کاهش می‌دهد.
۳. نوآوری
جایگزین کردن کالاهای یک طرفه با کالاهایی که در بستر اصول اقتصاد چرخشی طراحی شده‌اند، با ایجاد شبکه‌های لجستیک معکوس و سایر سامانه‌ها می‌تواند یک محرک قوی برای ایده‌های جدید باشد. اتخاذ مدل‌های چرخشی تجاری بیش‌تر، مزایای قابل توجهی از قبیل نوآوری توسعه یافته در اقتصاد می‌تواند ایجاد کنند (شکل شماره 3) و تصویری روشن برای کارآفرینانی است که هدف آرمانی آن‌ها رسیدن به مزایای اقتصادی و کسب سود بیش‌تر است.
(R: Labour Intensity Calculated Using Data Taken from Eurostat Input-Output Tabeles for EU-27; Innovation
Data from the IBM/Melborne Institute Innovation Index (Covering Australian Industry) (2010))
۴. پتانسیل اشتغال زایی
اثرات یک مدل صنعتی چرخشی بر ساختار و قدرت بازارهای نیروی کار بررسی می‌شود. گمان می‌رود که این اثرات، متکی بر شیو‌ه‌های تنظیم و مدیریت بازارهای کار باشند. نشانه‌هایی وجود دارد که اقتصاد چرخشی، سبب اشتغال زایی بومی بیش‌تری می‌شود، به خصوص در سطح فعالیت‌های ساده و نیمه تخصصی که یک مشکل جدی بر سر راه اقتصاد کشورهای توسعه یافته است.
در دوران ما پیوند انتخابی از مدل‌ها و فنآوری‌های چرخشی جدید روی داده است. در ابتدا، ممکن است این پیوندها تاثیر کمی بر اقتصاد بگذارند و بیش‌تر در بازارهای خاص فعال باشند (برای نمونه پرورش گوجه فرنگی‌های گلخانه‌ایی یا به کارگیری ابزارهای پیشرفته).
اما به احتمال در 15 سال آینده، این مدل‌های تجاری جدید، مزایای رقابتی بیش‌تری کسب می‌کنند و از هر واحد منابع تولیدی، ارزش بسیار بیش‌تری خلق می‌کنند. هم چنین احتمال دارد نیازهای دیگر بازار که با تامین ایمن‌تر، راحتی بیش‌تر برای مشتریان و هزینه‌های محیطی کمتر در ارتباط هستند را نیز برطرف کنند.
در دنیایی با جمعیت بالغ بر 9 میلیارد نفر و رقابت شدید بر بهره برداری از منابع طبیعی، مدل‌های دانش تخصصی و همکاری در سطح چندین بخش، با یک دیگر ترکیب می‌شوند تا بیش‌ترین ارزش را از منابع تولیدی استخراج کنند، اما مدل‌های خطی متکی بر استخراج و توان عملیاتی منابع، از حمایت نیروهای بازار، سود بیش‌تری می‌برند.
۵. حاصلخیزی زمین و سلامت خاک
تخریب زمین، بدون در نظر گرفتن هزینه‌های پنهان افزایش استفاده از کودهای شیمیایی، از بین رفتن تنوع زیست محیطی و مناظر طبیعی، سالانه حدود 40 میلیارد دلار در جهان هزینه دارد. بهره وری بیش‌تر زمین، پسماند کمتر در زنجیره ارزش غذایی و بازگشت مواد مغذی به خاک، ارزش خاک و زمین را افزایش می‌دهد.
اقتصاد چرخشی، با ایجاد حرکت مواد بیولوژیک در هضم بی هوازی با کوددهی و برگرداندن به خاک، مصرف جدید مواد مغذی اضافی را کاهش می‌دهد.
۶. ماندگار برای اقتصاد انعطاف‌پذیر
تصور این است که افزایش بهره وری مواد اولیه و انرژی اثر مثبتی فراتر از اثرات چرخشی بر توسعه بخش‌های اقتصادی خاص خواهد داشت. مدور سازی (چرخشی) اقتصاد، چارچوب جدید قدرتمندی است که قابلیت خلق راه حل‌های خلاقانه و نوآوری‌های تحریک کننده بر اقتصاد را دارد.
رویکرد چرخشی، شیوه‌ایی برای رشد انعطاف‌پذیر، قدرت پاسخگویی نظام‌مند به کاهش اتکا بر منابع طبیعی، محیط زیست و یک شیوه کاهش آسیب‌پذیری در مقابل شوک‌های قیمت جهانی منابع و هم چنین هزینه‌های اجتماعی و زیست محیطی را که بنگاه‌های اقتصادی از آن‌ها آگاه نیستند، در اختیار اقتصادهای توسعه یافته قرار می‌دهد.
اقتصاد چرخشی، تعادل اقتصادی را از مواد وابسته به انرژی (سوخت‌های فسیلی) و استخراج اولیه از منابع طبیعی دور می‌سازد و قادر است بخش جدیدی که برای استفاده مجدد، بازسازی، بازتولید یا بازیافت در بخش فنی و هضم بی هوازی، کوددهی در بخش بیولوژیک اختصاص دارد، ایجاد کند.
همزمان، اقتصاد بازارهای کشورهای در حال ظهور می-توانند از این نکته که به اندازه بازارهای پیشرفته در مدل خطی قفل نشده‌اند، سود ببرند، به همین دلیل فرصت ایجاد زمینه‌های چرخشی را از ابتدای شروع فعالیت‌ها و هنگام ساختن بخش‌های تولید دارند. البته، بسیاری از اقتصادهای بازارهای در حال ظهور بیش از اقتصادهای پیشرفته وابسته به منابع طبیعی هستند. اقتصاد چرخشی در هر سطحی برای مشتریان، بنگاه‌ها جوامع بشری مفید است.
سید حسین سجادی فر، پژوهشگر اقتصاد آب و محیط زیست