تامین بودجه سال 99 و کسری قابل‌توجه آن از جمله مسائلی بود که در زمستان سال 98 محل بحث بسیاری از کارشناسان اقتصادی بود. اما شیوع ویروس کرونا و افت شدید قیمت نفت، دیگر عواملی هستند که نگرانی در مورد نحوه تامین این کسری و پیامدهای آن بر سیستم اقتصادی را دو چندان کرده است. در واکنش به این نگرانی روز 27 فروردین سال جاری دولت اقدام به عرضه 10 درصد از سهام شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (شستا) در بازار بورس کشور کرد.
نقدهای مختلفی بر این موضوع و پیامدهای آن صورت گرفته است، برخی منتقدین این نحوه تامین کسری بودجه آن هم از سازمانی با زیرشاخه‌های متعدد را نوعی سراسیمگی دولت برای تامین بودجه 99 دانسته‌اند؛اما در این میان جناب آقای امیر محمد گلوانی از منظر دیگری پیامدهای بودجه‌ای و بورسی این واگذاری‌ها را مورد توجه قرار داده‌اند.
گلوانی اعتقاد دارد عرضه 10 درصد سهام شستا یک شوک مثبت به بازار بورس کشور وارد کرده و به لحاظ مالی نیز در قامت فروش یک ماه صادرات نفت برای دولت بوده است. او اعتقاد دارد اگر این روند به‌درستی هدایت شود و زمینه برای عرضه سهام دیگر شرکت‌های دولتی به‌درستی فراهم شود، در کل تاثیر (مثبت) مهمی بر آینده بورس در سال 99 و تامین بودجه دولت خواهد داشت.
شرایط اقتصادی 99 و کسری بودجه
شاید سخن گذافی نباشد که سال 99 یکی از سخت‌ترین برهه‌های تاریخ اقتصاد ایران در دوره بعد از جنگ است.
در سال‌های بدون برجام، تحریم‌های شدید به خودی خود موانع عدیده‌ای در صادرات نفتی و غیرنفتی کشور بوجود آورده بود که دولت را با کسری بودجه حدود 100 هزار میلیارد تومانی در بودجه 99 مواجه ساخته است.
در این میان ظهور مهمان ناخوانده‌ای به نام کرونا ویروس، اقتصاد جهانی و کشور را با مشکلات جدیدتری روبه رو کرده است که بر هر دو بخش عرضه و تقاضا را متاثر ساخته که البته پرداختن به تبعات اقتصادی آن هدف نوشتار حاضر نیست. تاثیرات منفی کرونا در کنار کاهش قیمت نفت به 25 دلار (کمترین نرخ 18 سال اخیر به دلیل کاهش تقاضای نفت متاثر از بیماری کرونا) ناگزیر فشار بودجه‌ای به صورت افزایش هزینه‌ها و کاهش درآمدهای دولتی وارد می‌کند.
کسری بودجه 99 | ورود دولت به بورس
اما در این بین و در بحبوحه روزهای سخت اقتصاد کشور، بازار سهام رونق بی‌سابقه‌ای تجربه کرده است. بازاری که تا دو سال پیش ارزش معاملات آن معمولا زیر 300 میلیارد تومان، در این روزها نزدیک 10 هزار میلیارد تومن گردش نقدینگی دارد. هجوم افراد برای گرفتن کد بورسی تعداد شرکت کنندگان در عرضه‌های اولیه را به بالای 2 میلیون نفر (کد) رسانده است.
این پتانسیل دولت را برآن داشت تا با فروش سهام خود در بورس مشکل کسری بودجه را حل کند. در همین راستا 10 درصد از شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (شستا) در روز چهارشنبه 27 ام فروردین به فروش عموم رسید که با استقبال خوب معامله گران مواجه شد.
عرضه اولیه شستا درآمدی معادل فروش 15.200.000 بشکه نفت کسب کرده است که در شرایط فعلی معادل فروش نفت بیش از یک ماه ایران است. لذا پتانسیلی زیادی در بازار سهام برای تامین کسری بودجه هنگفت دولت وجود دارد.
تامین کسری بودجه 99
تاثیر عرضه سهام شستا بر بازار بورس
در این خصوص چند نکته حائر اهمیت است:
1- علیرغم اینکه 5.700 میلیارد تومان نقدینگی برای خرید بزرگترین عرضه اولیه تاریخ بورس مورد نیاز بود، اما فشار فروش چندانی در دو روز منتهی به عرضه شستا ایجاد نکرد و حتی شاخص کل حدود 20 هزار واحد در روزهای دوشنبه و چهارشنبه رشد کرد.
این مساله نشان از قدرت برتر خریدارها و اشتیاق آنها به تزریق نقدینگی جدید به بازار دارد.
2- عدم ریزش شاخص بورس در این دو روز نگرانی‌ها در خصوص اتمام رونق بورس با عرضه سهام دولتی را تا حدودی رفع کرد. چرا که بعید است تا مدت‌ها عرضه اولیه بزرگتری از شستا را داشته باشیم.
3- اگر نرخ دلار را 15000 تومان فرض کنیم، دولت با عرضه اولیه شستا درآمدی معادل فروش 15.200.000 بشکه نفت کسب کرده است که در شرایط فعلی معادل فروش نفت بیش از یک ماه ایران است. لذا پتانسیلی زیادی در بازار سهام برای تامین کسری بودجه هنگفت دولت وجود دارد.
تامین کسری بودجه 99 از کانال بورس
وزیراقتصاد خبر از عرضه سهام 9 شرکت دولتی در بورس داده است. این مساله بر بازار سهام تاثیراتی به شرح زیر دارد:
1- عرضه سهام دولتی که عموما شرکت‌های بزرگی هستند، می‌تواند باعث ترکیدن حباب برخی سهم‌ها و هدایت نقدینگی به سمت عرضه‌های جدید شود.
2- عرضه شرکت‌های بزرگ در فواصل زمانی کوتاه می‌تواند فشار فروش بر بازار وارد کرده و منجر به ریزش شاخص کل بورس شود.
3- با توجه به اینکه عرضه‌های اولیه معمولا با استقبال خریداران و افزایش قیمت مواجه‌اند، رشد قیمت سهام این شرکت‌ها می‌تواند تاثیر مثبتی برا روند بازار و شاخص کل داشته باشد.
شروط اثرگذاری مثبت عرضه اولیه شرکت‌های دولتی بر بورس
با رعایت نکات زیر می‌توان انتظار داشت برآیند تاثیر این اقدام بر بورس مثبت باشد:
1- شرط اصلی جذابیت سهام دولتی برای خریداران این است که قیمت عرضه هر سهم آن اقلا 30 درصد پایین‌تر از ارزش ذاتی آن باشد.
2- عرضه شرکت‌های دولتی با فاصله زمانی مناسبی باشد که فشار زیادی بر بازار وارد نکند.
3- تناسب در عرضه شرکت‌ها به گونه‌ای رعایت شود که میزان نقدینگی مورد نیاز در فواصل زمانی عرضه‌ها تا حدودی نزدیک به هم باشد. (عدم عرضه شرکت‌های بزرگتر به صورت متوالی)
4- روند ورود و خروج نقدینگی در بازار بورس توسط دولت رصد شود و در صورت خروج پول، از سرعت عرضه سهام دولتی کاسته یا کامل متوقف نماید.
امید است با رعایت نکات بالا کسری بودجه دولت تا حدودی مرتفع شود و همچنین بازار سهام به روزهای خوب خود ادامه دهد.
نگارنده: امیر محمد گلوانی | کارشناس اقتصاد و بازار سهام