مدیریت آب شهری اسپانیا

در اسپانیا، خدمات آب و فاضلاب شهری و تنظیم مقررات محلی تحت اختیارات شهرداری‌ها (ماده 25 و 26 قانون 7 (2 آوریل 1985) است. بسیاری از شهرداری‌ها برای استفاده از اقتصاد مقیاس، مدل مدیریت مشترک را انتخاب کرده‌اند.

فدراسیون اسپانیایی شهرداری‌ها و ایالت‌ها | خدمات تامین و توزیع آب در اسپانیا

فدراسیون اسپانیایی شهرداری‌ها و ایالت‌ها ، شامل 325 شهرداری، خدمات تامین و توزیع آب در اسپانیا را بر عهده دارند که این خدمات به دو شکل انجام می‌شوند:

1. مدیریت مستقیم: توسط شهرداری‌ها، به واسطه خدمات داخلی و یا انجمن‌های شهری، یک نهاد مستقل محلی یا یک شرکت تجاری که سرمایه آن به طور کامل به شهرداری یا شرکت‌های دولتی تعلق دارد، انجام می‌شود.
2. مدیریت غیرمستقیم: به شکل یک امتیاز، یعنی مشارکتی قراردادی دولتی-خصوصی یا یک شرکت تجاری-بازرگانی که سرمایه آن‌ها تا حدودی متلق به شهرداری‌ها است.

حدود 23 درصد شهرداری‌های اسپانیا، خدمات تامین و توزیع آب شهری را با نوعی مدیریت خصوصی در بستر قانون انجام می‌دهند، این درصد هنگامی که در مقیاس جمعیت محاسبه شود، 55 درصد است. در اسپانیا، صرف نظر از نوع مدیریت، تعرفه‌ها باید توسط اداره عمومی تایید شوند. شوراهای وابسته به شهرداری‌ها ، تعرفه‌ها را در 96 درصد از شهرهای تدوین می‌کند (4 درصد توسط انجمن شهرداری‌ها).

سیستم قیمت گذاری مستقیم آب شهری در اسپانیا

قیمت‌ها در شهرهایی که خدمات تامین و توزیع آب به طور مستقیم توسط شهرداری انجام می‌شود کم‌تر از بخش خصوصی است. برعکس، قیمت‌گذاری آب در هنگام عقد قرارداد با شرکت‌های خارجی بیش‌تراست. شرکت‌های خصوصی، به طور متوسط قیمت‌های بالاتری از شرکت‌های دولتی تدوین می‌کنند. این وضعیت، به احتمال نتیجه “تنظیم مقررات” می‌باشد.

علاوه بر این، زمانی که جبران خسارت اقتصادی برای تامین و توزیع آب به عنوان هزینه‌ایی مشخص نشده باشد، 73 درصد شهرداری‌ها، تغییرات تعرفه را برای تصویب به کمیته قیمت‌گذاری ارایه می‌کنند. هنگامی که تامین و توزیع آب، توسط شهرداری (تامین مالی داخلی) انجام می‌شود، جبران خسارت اقتصادی از مالیات یا هزینه‌های محلی است، یعنی تصویب تعرفه‌ها تحت نظارت کمیته قیمت‌گذاری نمی‌باشد.

وظیفه کمیته‌های قیمت‌گذاری آب شهری در اسپانیا

کمیته‌های قیمت‌گذاری بخش‌های اداری منطقه‌ایی هستند که وظیفه آن‌ها کنترل افزایش تعرفه‌های آب است. کمیته‌های قیمت‌گذاری امکان افزایش تعرفه‌های آب در مقایسه با نرخ تورم در هنگام تغییر هزینه‌های تولید، فروش و اداری را فراهم می‌کنند.

در واقع، کمیته‌های قیمت‌گذاری جزیی از نهادهای نظارتی خاص برای خدمات آب شهری محسوب نمی‌شوند. هم چنین، تعرفه‌های خدمات انتقال و دفع فاضلاب تحت نظارت کمیته‌های قیمت‌گذاری نیستند. از سویی، کمیته‌های قیمت‌گذاری صلاحیت تنظیم مقررات حمل و نقل شهری را بر عهده دارند.

صورتحساب آب، شامل تمام هزینه‌های خدمات آب و فاضلاب، هزینه‌های غیرمرتبط (پسماندهای جامد شهری)، مالیات بر ارزش افزوده (اگر تامین و توزیع آب توسط شرکت‌های دولتی یا خصوصی قراردادی انجام شود) است. در نهایت، در برخی از انجمن‌های مستقل، صورتحساب آب، شامل هزینه‌های مالیاتی و تامین و توزیع آب شهری نیز می‌باشد (برای نمونه، قیمت آب در اندلس و کاتالونیا و قیمت فاضلاب در اکیسترمادورا).

میانگین قیمت آب شهری را در ایالت‌های اسپانیا

جدول 2 میانگین قیمت آب شهری را در ایالت‌های اسپانیا نشان می‌دهد و مشاهده می‌شود بین قیمت تامین و توزیع آب و خدمات دفع فاضلاب تفاوت محسوسی وجود دارد.

هزینه‌های ثابت و متغیر در سیستم آب شهری اسپانیا

تعرفه‌های آب اسپانیا بیش‌تر دو بخشی (شامل هزینه‌های ثابت و متغیر) است. با این حال، مولفه‌های فراوانی بین شهرداری‌ها در ارتباط با ساختار تعرفه‌های دو بخشی وجود دارد که مورد تایید نیستند. در شهرهای اسپانیا، نسبت بین هزینه‌های ثابت و متغیر، تعداد بلوک‌های هزینه متغیر، مرزهای بالا و پایین بلوک‌ها (کرانه‌ها) و قیمت واحد هر بلوک، متفاوت است. در بخش ثابت تعرفه، موارد زیر حایز اهمیت است:

• هزینه‌های تامین و توزیع برای 91.3 درصد مشترکان (یعنی یک مقدار ثابت در دسترس بدون توجه به حجم مصرف) و حداقل هزینه مصرف برای 5.7 درصد مشترکان اعمال می‌شود (یعنی صدور صورت-حساب برای حداقل حجم آب مصرفی).
• عدم وجود سهم ثابت (فقط شامل 2.9 درصد).
• با توجه به تعداد بلوک‌های مصرفی در بخش متغیر، تعرفه‌ها برای 54.7 درصد جمعیت کشور سه بلوکی است.
• 35 درصد تعرفه‌ها، چهار بلوکی و 5.1 درصد دو بلوکی است.
• تعرفه‌ها با نرخ ثابت، به 5.2 درصد جمعیت اختصاص دارد.

دوره‌ زمانی صدور صورتحساب در تمام اسپانیا مشابه نیست، به طوری که:

1. دو ماهه برای 53 درصد و سه ماهه برای 45 درصد مشترکان.
2. در شهرهایی با جمعیت کم‌تر از 50 هزار نفر، چهار ماهه است (71 درصد مشترکان) و 23 درصد دو ماهه.
3. حوزه رودهای کاتالونیا، باسک و دوئرو و میگوسیل بیش‌تر یک ساله.
4. حوضه رود تاجو بیش‌تر دو ماهه.
   

استفاده از کنتور آب در اسپانیا

استفاده از کنتور آب شیوه‌ایی رایج در اسپانیا برای اندازه‌گیری مصرف آب است و مشترکان معاف طبق قانون، فقط شهرداری، پارک‌ها و مناظر عمومی هستند. با این حال، مشکل این است که بسیاری از شهرداری‌های اسپانیا دارای کنتورهای فرسوده‌اند که سبب افزایش اشتباهات اندازه‌گیری می‌شود. در اسپانیا 27 درصد کنتورها، بیش از 10 سال عمر دارند.

میانگین هزینه‌های تامین و توزیع آب شهری که بر اساس تقسیم صورت حساب سالانه خدمات و حجم آب مصرفی پرداخت می‌شود، در حوضه رودهایی که دارای میزان بارش کم‌تری هستند، بیش‌تر است (جدول 2). میانگین قیمت‌ها در حوضه رودهایی که از منابع آب سطحی کم‌تری استفاده می‌شود، رو به تزاید است، بنابر این تامین آب از منابع زیرزمینی و یا نمک زدایی آب دریا بیش‌تر رواج دارد (جدول 3). در شهرهای کم‌تر از 50 هزار جمعیت، استفاده از آب‌های زیرزمینی (44 درصد) و نمک‌ زدایی (15 درصد) است .

جدول 3: میانگین قیمت آب و منبع آب در مناطق حوضه رودهای اسپانیا

شکل 1: منابع تامین آب شرب در اسپانیا (ارقام: درصد)

طرح ملی هیدرولوژیکی در اسپانیا

در حال حاضر، هیچ خطری سیاست‌های آب را از جانب دولت تهدید نمی‌کند و یک طرح ملی هیدرولوژیکی، در جریان تکمیل برای تصویب با هدف اطمینان عرضه مکفی آب و کیفیت آن، با موافقت و حمایت از تمام مناطق وجود دارد. برنامه‌های فعلی دولت اسپانیا برای پروژه‌های بازسازی و انتقال آب میان حوضه رودها که پیش از این در سال 2000 برنامه‌ریزی شده بود، بسیار مطلوب است. با این حال، دولت به دلیل هزینه انجام پروژه‌های انجام شده توسط دولت قبلی بر اساس منابع غیرجایگزین آب (مانند شیرین سازی و استفاده مجدد)، برای ادامه فعالیت‌ها تمایلی ندارد.

درگیری‌های سیاسی و منطقه‌ایی مرتبط با سیاست‌های انتقال آب و عدم توافق اتحادیه اروپا با کمبود امکانات برای شیرین سازی آب که از صندوق توسعه منطقه‌ایی اروپا تامین می‌شود، به عدم ناکامی تلاش‌های اولیه دولت فعلی منجر شده است.
وزارت محیط زیست اسپانیا طی سال‌های اخیر بر تهیه پیش نویس برنامه‌های مدیریت منابع آب زیرزمینی تمرکز کرده و با ناتوانی در تصویب طرح ملی هیدرولوژیکی برای ردیابی خط مشی‌های اصلی سیاست آب در کشور مواجهه شده است.

منبع: mdpi
سید حسین سجادی فر، مسعود خشائی، هنگامه دولتشاهی، محمد داودآبادی