سُقُلمه یا تلنگر ایمنی ترافیک، با استفاده از توهمات بصری | اقتصاد رفتاری
مرتضی زارع
اشتباه نکنید این مقاله در مورد کاربرد تصاویر سه‌بعدی ترافیکی متداول نیست. این پست بیان می‌کند چرا این تصاویر در عمل کار نکردند و راه‌حل برای نشانه گرفتن ذهن ناخودآگاه رانندگان چیست
در تصویر شماره -یک آیا میتوانید لکه‌های سیاه را بشمارید؟
رویدادهای مربوط به حوادث ترافیکی اغلب سریع و بسیار خطرناک است و تصمیم‌گیری برای راننده یا عابرپیاده در کسری از ثانیه مهم است. اگرچه قوانین و مقررات زیادی برای رعایت اصول ترافیکی بکار گرفته می‌شود اما همچون بسیاری پدیده‌ها استفاده از تاثیرات ذهنی تاثیر بسیار بالاتری در بهبود رفتار دارد.
در این مثال‌ها با جلوه‌های بصری سقلمه و تلنگری به افراد در موقعیت‌های مختلف می‌زنیم تا به‌صورت خودآگاه و اغلب ناخودآگاه رفتار درست را انجام دهند.
تصویر شماره یک – ارزیابی خطای دید
تلنگر رفتاری توسط توهمات بصری | حوادث ترافیکی
به‌طور خاص در کشور ما یکی از پرخطرترین رفتارهای مردم نه در موقعیت‌های خشن و درگیری‌های فردی و اجتماعی بلکه در حوادث ترافیکی است. رانندگی سریع، لایی کشیدن و تغییرمسیر ناگهانی برای برخی به عرصه خودنمایی و اکران توانایی‌ها فردی بدل شده است.
برای مثال در سال 1399 بیش از 15.000 نفر در حوادث رانندگی مختلف جان خود را از دست دادند. جدا از خودروهای ناایمن و غیراستاندارد، رفتارهای خطرناک رانندگان نیز در این حوادث مرگبار تاثیر بالایی داشته است.
راه‌حل بهینه برای کنترل بی‌احتیاطی چیست؟
عابرین پیاده، کودکان، سرپرستان خانوار، افراد سالمی که که با معلولیت‌های دائمی مواجه می‌شوند.. قربانی این رفتار مخاطره‌آمیز رانندگان بی‌احتیاط هستند.
در عین حال، برای برخی مردم رانندگی سریع به رفتاری تبدیل می‌شود که توسط عادات ناخودآگاه انجام می‌شود؛ بواسطه تکرار بیش از حد این رفتار، بدن به‌صورت اتوماتیک حین رانندگی رفتار مخاطره‌آمیز را شروع می‌کند.
در برخی از جاده‌ها، یک پیچ ناگهانی، بچه‌های در حال بازی و عبور جلو مدرسه یا جاده‌های فرعی که در دید راننده قرار ندارد… ، در چنین شرایطی دیگر اعمال جریمه خیلی دیر است.
اما استراتژی بهینه برای کنترل رفتار در چنین موقعیت‌های چیست؟ چه سیگنال‌های باید اعمال کرد که در کسری از ثانیه بین مرگ و زندگی کارگشا واقع شود؟.
هدف قرار دادن توجه راننده و عابرین پیاده با مستقیم‌ترین و ساده‌ترین ورودی ممکن یک استراتژی بهینه است.
تلنگر به پرندگان برای اجتناب از خطر
شاید یکی از ساده‌ترین مثال این استراتژی را بشناسید. ترساندن پرندگان به منظور جلوگیری از برخورد با پنجره‌ها با قرار دادن تصاویر سایه پرندگان شکارچی؛ پرنده به احتمال زیاد سیگنال خطر قریب‌الوقوع را دریافت می‌کند و در نتیجه مسیر خود را فوری تغییر می‌دهد.
نمونه تقلبی پرنده شکاری
حال شاید وقتی که انواع و اقسام جرمیه‌ها بر کنترل رفتار خاطیان اثرگذار نیست، استفاده از این رویه اثرگذار باشد.
چاله‌های پیش رو!
اکثر مردم نسبت دست‌اندازهای بلند و چاله‌های جاده‌ها حساس هستند و فوری سرعت خود را کم می‌کنند.
مواظب باش! چاله‌های پیش رو! خوب، در واقع نه این فقط یک تصویر است
همانطور که از تصویر دوم می‌بینید این چاله‌ها برچسب‌های تقلبی سه بعدی هستند که روی جاده قرار گرفته اند.
شکل 2. چاله‌های سه بعدی جعلی.
آیا این تلنگر رفتاری در عمل کار کرده است؟
شاید شما هم مثل من فکر کنید همین تصویر چاله که جلوی راننده ظاهر می‌شود می‌تواند عاملی برای تغییر مسیر ناگهانی و برخورد او با خودروهای دیگر باشد.
علاوه‌بر این تجربه استفاده از آن در کانادا نشان داد درصد بسیار کمی هنگام دیدن آن رفتار خود را تغییر دادند.
سرعت‌گیرهای تقلبی
در تلاشی دیگر برای کاهش سرعت ترافیک، متخصصان جاده و ترافیک در فیلادلفیا (سال 2008 ) با استفاده از توهمات ترسیم شده آزمایش سرعت‌گیرها را انجام دادند .
شکل 3. نمونه ای از سرعت گیرهای سه بعدی جعلی.
این سرعت‌گیرها مشابه سرعت‌گیرهای واقعی هستند، اما هزینه‌ای بسیار کمتر دارند (500 دلار در مقابل 2000 دلار)، مانع از جریان آب در زمان بروز سیلاب شهری، نمی‌شوند و هیچ تهدیدی برای آمبولانس‌ها یا سایر وسایل نقلیه اضطراری با سرعت بالا ایجاد نمی‌کنند.
اما انسان موجود عجیبی است! تحقیقات نشان داد بعد از این‌که ذهن رانندگان با دست‌اندازهای تقلبی آشنا شد، در موارد واقعی نیز به گمان تقلبی بودن توجهی به دست‌اندازها نمی‌کنند و به‌جای کاهش خطر آن را تشدید می‌کنند.
یا با به خاطر سپردن محل آنها هنگام عبور از آنها برای نشان دادن سطح آگاهی خود تندتر رانندگی می‌کنند
این رویه ممکن است در جاده‌هایی که اغلب توسط وسایل نقلیه اضطراری استفاده می‌شوند، ایده خوبی باشد اما در کل اثر مورد انتظار را نخواهد داشت.
توهمات دقیق‌تر و موشکافانه
اما شاید بهترین راه‌حل‌ها را باید در توهمات بصری ظریف‌تری یافت که هرگز به آنها عادت نخواهیم کرد و ما را وادار به اتخاذ مانورهای ایمنی خطرناک نمی‌کنند.
تنگ‌تر کردن خیابان با توهمات بصری
همانطور که توسط تام واندربیلت، نویسنده Traffic پیشنهاد شده است، جاده می‌تواند با جلوه‌های بصری باریک به‌نظر برسد، راننده ناگهان احساس می‌کند جاده تنگ شده و حتی اگر چندین بار هم همین مسیر را تکرار کند باز هم مثل تصویر شماره یک مقاله، دچار خطای ذهنی می‌گردد و سرعت خود را کم می‌کند.
القای وجود پارکینگ در دو طرف خیابان یا جاده
یا تصور کنید در حال رانندگی هستید و در ادمه مسیر می‌بینید دو طرف خیابان خط‌کشی پارکینگ وجود دارد. به‌صورت ناخودآگاه شما پیش‌بینی می‌کنید در ادامه مسیر احتمال دارد خودروهایی کنار خیابان در دوطرف پارک باشند بنابراین سرعت خود را کم می‌کنید.
پاک کردن خط تقسیم جاده!
در مثال جالب‌تر دیگر، فرد در حال رانندگی می‌بیند در ادمه مسیر خط جداکننده وسط جاده یا خیابان وجود ندارد. او منطقه امنیت ماشین خود را دقیقا حس نمی‌کند و احتمال می‌دهد ممکن است فردی بخواهد در لاین او از مقابل وارد شود.
بنابراین در قسمتی که خط جاده وجود ندارد سرعت خود را ناخودآگاه کاهش می‌دهد حتی اگر 100 بار دیگر هم از آن مسیر عبور کند باز هم همین رفتار را خواهد کرد.
همان طور که می‌بینید در مقابل دست‌اندازهای سه‌بعدی این روش‌ها در دفعات بعدی نیز توهم خطر و رعایت ایمنی ناخودآگاه را در رفتار راننده ایجاد می‌کنند.