شماره ثبت در ارشاد: 83160

رسانه اقتصادی و اجتماعی دورنما

معرفی مدل رشد سبز | بخش اول

مفهوم رشد سبز

بر پایه گزارش سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (2011) رشد سبز، مجموعه‌ایی از اقدام‌های لازم برای رشد و توسعه اقتصادی در راستای استفاده بهینه از دارایی‌های طبیعی (منابع زیست محیطی) است که سبب افزایش یا بهبود رفاه اجتماعی جوامع بشری می‌شود.

رشد سبز بر تسریع سرمایه گذاری‌ها و نوآوری‌هایی برای پایداری توسعه و انجام فرصت‌های جدید اقتصادی تمرکز دارد. رشد سبز، سبب هدایت اقتصاد نسبت به فنآوری‌ها و الگوهای مصرفی بهینه می‌شود که در نهایت منجر به ایجاد اشتغال مولد و رشد اقتصادی می‌انجامد.

مفهوم رشد سبز

در سطح ملی، راهبردهای رشد سبز باید در راستای تغییر و یا ارتقای رفتارهای سازگار با محیط زیست مصرف کنندگان، بهینه‌سازی فعالیت‌ها، هدایت اثربخش سرمایه گذاری‌ها و فنآوری به سمت عملیات سبزتر و انگیزه برای توسعه نوآوری‌های زیست محیطی باشد.

راهبردهای رشد سبز در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی

کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی تصمیم گرفتند راهبردهای رشد سبز را در توسعه اقتصادی در پیش گیرند، تا بتواند برنامه‌های جامعی از جنبه‌های گوناگون اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی و فنآوری انجام دهند. سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی یکی از موسسات برجسته و پیشرو در اجرای رشد سبز در کشورهای عضو است. تعاریف متعددی از رشد سبز توسط سازمان‌های بین المللی، صاحب نظران و رهبران رشد سبز شده است که برخی از آن‌ها اشاره در جدول شماره 1 آمده است.

مفهوم رشد سبز

در سال 2011 مجمع عمومی سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی، راهبردهای رشد سبز را منتشر کرد. این راهبردها ابزار مفیدی برای افزودن پویایی به رشد اقتصادی و ایجاد مشاغل سبز از طریق استفاده پایدار از منابع طبیعی، افزایش انرژی، اثربخشی مواد اولیه و حیاتی و ارزیابی مناسب خدمات محیطی محسوب می‌شود.

اولویت اصلی راهبردهای رشد سبز :

  • ایجاد و توسعه چارچوبی جدید برای حساب‌های ملی با توجه به مسایل زیست محیطی و رفاه عمومی جوامع محلی.
  • ابزارها و پیشنهادهای ویژه‌ای برای تدوین و اجرای سیاست‌های ملی با هدف کمک به دولت‌ها در بهبود و ارتقای اقتصادی پایدار که به توسعه پایدار کمک کند باید تبیین شود.
  • یک بانک اطلاعاتی جامع (سامان‌دهی اطلاعات اقتصادی، زیست محیطی، ملی- منطقه‌ایی و…) در مورد شیوه‌های حمایت از رشد سبز در کشورهای اقتصادی نو ظهور و در حال توسعه باید سازمان ‌دهی شود.
  • راهبردهایی برای موضوع اشتغال، مانند امکانات ایجاد شغل‌های جدید در کوتاه مدت و بلند مدت که از منظر بعد اجتماعی توسعه پایدار که یکی از سه اصل آن است باید تدوین و اجرا شود.

تعاریف مختلف رشد سبز | رشد سبز چیست؟

عنوانشرح
رییس جمهور کره­ی جنوبی (لی مونگ باک) در سخنرانی 60 سالگی تاسیس کشور کره (2009)رشد سبز، به رشد پایدار اشاره می‌­کند که سبب کاهش انتشار گازهای گلخانه­‌ایی و جلوگیری از تخریب محیط زیست می­‌شود. این یک پارادایم توسعه­‌ای جدید ملی است که موتورهای رشد و مشاغل را از طریق فن‌آوری‌­های سبز و انرژی­‌های جدید ایجاد می­‌کند.
قانون کاهش دی­اکسید کربن و رشد سبز (2010)

رشد سبز با صرفه ­‌جویی و استفاده از انرژی و منابع به دست می‌­آید. این رشد به طور موثر، سبب کاهش تغییرات آب و هوایی و آسیب به محیط زیست، تامین موتورهای رشد جدید از طریق تحقیق و توسعه‌­ی فن‌آوری سبز، ایجاد فرصت‌­های شغلی جدید و هماهنگی بین اقتصاد و محیط زیست می‌شود.
دولت رواندا (2011)  یک مفهوم در حال ظهور است که محیط زیست را به رسمیت می­شناسد و راهنمای حفاظت از محیط زیست،  توسعه­‌ی اقتصادی جهانی و ملی است. رشد سبز سبب تغییر جهت جوامع بشری به سمت پیشرفت کیفی و افزایش تولید ناخالص داخلی می‌­شود.
سازمان توسعه و همکاری­های اقتصادی (2011)رشد سبز، توسعه­‌ی اقتصادی و اطمینان از این که دارایی‌­های طبیعی (منابع طبیعی و محیط زیست) به طور منظم، اثربخش و کارآمد مورد استفاده قرار می­‌گیرد را فراهم می‌­سازد.
بانک جهانی (2012)رشدی که طی آن، استفاده­‌ی کارآمد از منابع طبیعی انجام می­شود و در نتیجه،­ آلودگی و اثرات زیست محیطی کاهش می‌­یابد و انعطاف­پذیری خطرات زیست محیطی را شامل می‌­شود.
کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل در منطقه­ی آسیا و اقیانوس آرام (2012)رشد سبز شامل پیشرفت­های اقتصادی پایدار محیط زیست به منظور توسعه‌­های اجتماعی با کاهش انتشار گاز دی‌­اکسید کربن است.
موسسه­ی جهانی رشد سبز(2012)پارادایم توسعه‌­ی جدیدی است که رشد اقتصادی را حفظ می­‌کند و در عین حال سبب حفظ و پایداری محیط زیست می­‌شود.
جدول شماره 1: برخی از تعاریف انتخابی رشد سبز

راهبردهای رشد سبز یک ضرورت است

شکل ‌گیری و اجرای راهبردهای رشد سبز ضروری است، زیرا تاثیر فرآیندهای اجتماعی و اقتصادی بر اکوسیستم‌ها، سبب عدم تعادل عمومی شدید رشد اقتصادی و فرآیندهای توسعه‌ای می‌شود. علاوه بر این، منابع طبیعی، مانند کانی‌های معدنی و سوخت‌های فسیلی در نتیجه‌ی مدیریت بهره ‌برداری ضعیف دولت‌ها، اغلب از دست رفته‌اند (تخریب محیط زیست).

تخریب محیط زیست

این موضوع به نوبه خود، سبب افزایش هزینه‌های اقتصادی و کاهش رفاه اجتماعی می‌شود. فقدان تبیین و اجرای راهبردهای سازگار برای رسیدگی به چنین مشکلاتی، ناشی از عدم اطمینان (ریسک جسورانه) سرمایه گذاری بخش خصوصی و نوآوری است که در نهایت سبب کاهش روند توسعه پایدار می‌شود.

هدف از راهبردهای ملی و برنامه‌های رشد سبز دولت‌ها با مشارک بخش خصوصی، ایجاد انگیزه‌ های کسب و کارهای پاک سازگار با محیط زیست، تسهیل اشتغال، افزایش سرمایه گذاری و فنآوری صحیح و ایجاد انگیزه و حمایت مناسب در توسعه نوآوری‌های زیست محیطی است.

سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (2011)، رشد سبز را در چهار مفهوم به شرح زیر تعریف کرده است:

  1. بهره وری از منابع طبیعی و محیط زیست.
  2. کیفیت زندگی زیست محیطی.
  3. تعیین خط مشی های زندگی.
  4. رویکردهای اقتصادی.

این چهار عامل راهنمایی برای عناصر اقتصادی اجتماعی و ویژگی‌های رشد سبز است. شکل شماره ۱ ارتباط بین مولفه‌های رشد سبز را نشان می‌دهد. رشد و توسعه اقتصادی، وابستگی زیادی به منابع طبیعی مانند انرژی، منابع آبی و مواد اولیه دارد و این در حالی است که استفاده از منابع طبیعی سبب تولید ضایعات، تخریب و آلودگی محیط زیست می‌شود.

مفهوم رشد سبز

در بلند مدت، کارآمدی و اثربخشی محیط زیست از طریق شاخص‌های رشد سبز اندازه‌ گیری می‌شود. بهره‌ وری و کارآمدی محیط زیست و تکامل آن در طول زمان، در بستر رشد سبز انجام می‌شود.

افزایش کارآمدی محیط زیست، ممکن است با اثرات جانشینی همخوانی داشته باشد. ارتباط بین محیط زیست و کیفیت زندگی جوامع بشری در مجموعه سوم شاخص‌ها به دست می‌آید و در درجه اول به مسایل محلی مانند آلودگی جمعیتی مربوط می‌شود.

انتقال به رشد سبز | چگونه؟

انتقال به رشد سبز، نه تنها نیازمند پاسخ‌های سیاسی است، بلکه فرصت‌های جدیدی را نیز ایجاد می‌کند. دولت‌ها، با ابزارهای مختلفی که دارند مانند مالیات، یارانه‌ها، قوانین و مقررات، برای هدایت توسعه در مسیر مطلوب استفاده می‌کنند. برنامه سیاسی دولت‌ها، فرصت‌های جدیدی را برای فعالیت‌های اقتصادی و شغل‌های جدید ایجاد می‌کند که ممکن است شغل‌های جدید ایجاد کند و رشد اقتصادی را تحریک کند.

ارتباط بین مولفه های رشد سبز
شکل شماره 1: راهنمای طرح مفهومی رشد سبز
(R: Sustainainable Development and Green Growth:Comparison of the Measurement Frameworks at Statistics
Netherlands, 2013. Statistics Netherlands Division EBN / SER. ENR / SLO)

سید حسین سجادی فر، پژوهشگر اقتصاد آب و محیط زیست
محمد داودآبادی، کارشناس ارشد آب و فاضلاب

نظر شما