اقتصاد کارآفرینی | اقتصاد به زبان ساده (دکتر صمدی)
کارآفرینی Entrepreneurship چیست؟
کارآفرینی یک مفهوم چندبعدی، چند سطحی و بین رشته‌ای است.
این اصطلاح اولین بار توسط ریچارد کانتیلون در سال ۱۷۷۵ معرفی شد و سپس در اوایل دهه ۱۸۰۰ توسط ژان باتیست سه و جان استوارت میل وارد علم اقتصاد شد.
پس از اقتصاد در رشته‌های تاریخ، روانشناسی، جامعه شناسی و مردم شناسی به این مفهوم توجه شد. ژوزف شومپیتر در سال ۱۹۳۴ با ارائه نظریه تخریب خلاق Creative Destructive ، کارآفرینی را در مرکز تحلیل‌های اقتصادی قرار داد و عملا اقتصاد کارآفرینی را پایه گذاری کرد.
تا سال ۱۹۹۰ در متون اقتصادی بحث‌های زیادی درباره سطح یا میزان کل کارآفرینی و عوامل موثر بر آن صورت گرفت، اما در سال۱۹۹۰ ویلیام بامول Baumol با کار نطفه‌زای خویش به جای سطح کارآفرینی به نوع (Type) ویا ماهیت (Nature) آن توجه کرد و انقلابی در اقتصاد کارآفرینی‌ایجاد کرد.
کارآفرینی چیست و کارآفرین کیست؟
تعریف روشن، واحد و یکسانی از کارآفرینی وجود ندارد.
اما می‌توان به یک جنبه عمومی‌از کارآفرینی اشاره کرد.
کارآفرینی یک فعالیت اقتصادی است که در آن فرد کارآفرین به دنبال کشف، خلق ، ارزیابی و استخراج فرصت‌ها بر اساس توانایی و انگیزه خود است.
👈نکته: هنوز توجه جدی به اقتصاد کارآفرینی در مجامع دانشگاهی و سیاست گذاری کشور وجود ندارد و کارآفرینی با اشتغال زایی یکسان درنظر گرفته می‌شود که متاسفانه تصور کاملا اشتباهی است.
انواع کارآفرینی یا Entrepreneurship
کارآفرینی انواع متعددی دارد. برخی افراد اقدام به دسته بندی انواع کارآفرینی می‌کنند که عبارتست از:
- کارآفرینی فرصت و کارآفرینی ضرورت
- کارآفرینی نوآورانه و کارآفرینی مقلدانه
- رسمی و غیررسمی
- شومپیتری، کرزینی و اتریشی
- نهادی و سنتی
- مولد، نامولد و مخرب
- خوب و بد
- مولد؛ طفره آمیز و مخرب اجتماعی
- و…
اما برخی از انواع کارآفرینی نیز وجود دارد که عبارتند از کارآفرینی:
- آکادمیک و دانشگاهی
- بوروکراتیک
- فرهنگی
- نژادی
- زنان
- صنعتی
- مهاجرتی
- بین المللی
- حقوقی
- اخلاقی
- سیاسی
- اجتماعی
- توریستی
- فن‌آورانه
- و…..
کارآفرینی فرصت و کارآفرینی ضرورت
در اینجا تنها به تعریف کارآفرینی فرصت و کارآفرینی ضرورت می‌پردازیم :
براساس دیدگاه دیدبان جهانی کارآفرینیGEM،
کارآفرین فرصت کسی است که برای بهره برداری از یک فرصت دست به کار آفرینی می‌زند. و اینها کسب و کارهایی را ایجاد می‌کنند که براساس تشخیص فرصت‌ها ایجاد شده‌اند .
کارآفرین ضرورت کسی است که از روی اجبار کارآفرینی می‌کند و گزینه کاری مناسبی در اختیار ندارد.
اغلب کارآفرینان فرصت در کشورهای توسعه یافته و اغلب کارآفرینان ضرورت در کشورهای درحال توسعه هستند.
👈نکته: در اقتصاد‌ایران عمده کارآفرینی‌ها از نوع کارآفرینی ضرورت است.
مثال : دیروز در جلسه جشن ملی کارآفرینی( ضرورت!!!) مدیر کل توسعه کارآفرینی وزارت کار فرموده اند که یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر دانش آموخته بیکار داریم. این مطلب نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران جامعه ما حتی تمایل به فکر کردن یا ترغیب و تشویق کار آفرینی فرصت را نیز ندارند که جای بسی تامل است.
کارآفرینی تحت تاثیر چه عواملی است؟
همانگونه که اشاره شد کارآفرینی یک مفهوم چند بعدی است .
براین اساس تحت تاثیر محیط‌های متعددی است.این محیط‌ها عبارتند از:
- محیط اقتصادی (مانند بیکاری، تورم، هزینه مبادله، فضای کسب و کار و …)
- محیط حقوقی و قانونی (مانند حقوق مالکیت به ویژه مالکیت فکری یا معنوی، حاکمیت قانون، استقلال قضایی و …)
- محیط سیاسی (مانند کیفیت حکمرانی، فساد ، رانت جویی و …)
- محیط فرهنگی و اجتماعی (مانند سرمایه اجتماعی در سطح خرد و کلان، و …)
- محیط مدیریتی (مانند مدیریت دانش و فناوری، و…)
- محیط آموزشی (مانند سطح آموزش مهارت‌های کارافرینی، نظام آموزشی کشور )
در ادامه تنها تاثیر حقوق مالکیت فکری بر کارآفرینی توضیح داده می‌شود. درصورت تقاضای دوستان درباره سایر عوامل نیز می‌توان توضیحات مختصری ارایه کرد.
کارآفرینی های فرصت پیرو یک کشف یا اختراع خاص صورت می گیرد.
پس از اختراع می توان آن را تجاری سازی کرد و کسب وکاری را راه اندازی کرد؛ اما پس از راه اندازی ممکن است‌این کسب وکار مورد تقلید دیگران و سودجویان قرار گیرد و حاصل زحمات افراد کارافرین به نوعی بر باد برود.
این مسئله می‌تواند مانع ورود به فعالیت‌های کارآفرینی می شود.
حقوق مالیکیت و کارآفرینی
👈نکته: نبود نظام حقوق مالکیت فکری مناسب یکی از موانع اصلی افراد به فعالیت‌های کارآفرینانه در اقتصاد ایران است.
نتایج مطالعه بنده نشان داده است که در کشورهای منبع محور(کشورهایی که در مرحله اول توسعه قرار دارند مانند‌ایران )، حقوق مالکیت اثر معناداری بر کارآفرینی فرصت نداشته اما اثر منفی بر کارآفرینی ضرورت دارد.
همچنین در هر دو گروه کشورهای کارایی محور(مرحله میانی توسعه) و نوآوری محور(مرحله نهایی توسعه)، سطح بالایی از حفاظت از حقوق مالکیت زمینه مناسب برای کارآفرینی فرصت را فراهم کرده و رابطه مثبت با کارآفرینی فرصت دارند.
حقوق مالکیت در گروه نوآوری‌محور اثر مثبت و در گروه کارایی‌محور اثر منفی بر کارآفرینی ضرورت دارد.
نرخ بیکاری در هر سه گروه، منبع محور، کارایی‌محور و نوآوری‌محور رابطه منفی با کارآفرینی فرصت و رابطه مثبت با کارآفرینی ضرورت داشته است.
دکتر علی حسین صمدی- استاد اقتصاد دانشگاه شیراز
منبع : کانال نگارنده
ماخذ:
- Samadi, A. H. (2018), Institutions and Entrepreneurship in MENA Countries, In Entrepreneurship Ecosystem in the Middle East and North Africa (MENA): Dynamics in Trends, Policy and Business Environment, Springer (Print ISBN: 978-3-319-75912-8, Electronic ISBN: 978-3-319-75913-5).
- Samadi, A. H., S. Togha (2019), The effects of property rights on entrepreneurship: Evidence from Factor-driven, Efficiency-driven and Innovation-driven countries, Iranian Journal of Economic Studies,8(1),27-51.